| Summary: | Αντικείμενο μελέτης της παρούσας εργασίας αποτελεί ο βαθμός επιρροής της κεφαλής κατά την ανάγνωση παρατακτικών συνθέτων από ασθενείς με neglect dyslexia (ND). Ενώ η πλειοψηφία των συνθέτων της ελληνικής, τα επονομαζόμενα ‘υποτακτικά’ (subordinative compounds), υπακούουν στον νόμο της δεξιόστροφης κεφαλής (Williams, 1981) (π.χ. ελαφο-κυνηγός), τα παρατακτικά σύνθετα (coordinative compounds) δεν εμφανίζουν αυτή την κανονικότητα στη θέση της κεφαλής τους (π.χ αλατο-πίπερο). Κάποιοι θεωρητικοί μορφολόγοι θεωρούν ότι κανένα από τα δύο συστατικά δεν αποτελεί τη βάση του συνθέτου, ούτε μορφολογικά ούτε σημασιολογικά (Ralli, 2005: 174), άλλοι υποστηρίζουν ότι τα παρατακτικά εμφανίζουν δύο κεφαλές, τόσο στο α’ όσο και στο β’ συνθετικό (Kageyama, 2009), ενώ δεν λείπουν και αυτοί που επιχειρηματολογούν για την υπεροχή του δεύτερου συστατικού, λόγω του ότι αυτό καθορίζει το γένος, τον αριθμό και την πτώση των συνθέτων (Guevara & Scalise, 2008).
Στο πλαίσιο αυτό, θα προσπαθήσουμε να απαντήσουμε στο ερώτημα της θεωρητικής μορφολογίας σχετικά με τη θέση της κεφαλής στα παρατακτικά [ΟΟ] και [ΕΕ] σύνθετα της Νέας Ελληνικής, καθώς και στο ερώτημα της κλινικής γλωσσολογίας σχετικά με το ρόλο της κεφαλής στην ανάκληση και επεξεργασία των συνθέτων από ασθενείς με neglect dyslexia.
Ένα ιδιαίτερα σημαντικό χαρακτηριστικό των ασθενών με ND είναι η ικανότητά τους να αναγνωρίζουν και να σέβονται τα όρια των δύο συστατικών κατά την ανάγνωση των συνθέτων (Behrmann et al., 1990). Επιπλέον, οι Semenza et al. (2011) αναφέρουν για τα Ιταλικά ότι τα λάθη στο α’ συνθετικό είναι πολύ πιο συχνά στα σύνθετα των οποίων η κεφαλή συμπίπτει με το β’ συνθετικό, παρά όταν συμπίπτει με το πρώτο. Ο εξισορροπητικός ρόλος της κεφαλής ως προς την εμφάνιση λαθών πάνω στο συστατικό της, αναμένουμε να έχει αντίκτυπο και στη δική μας περίπτωση: τα υποτακτικά σύνθετα με την κεφαλή στα δεξιά θα πρέπει να εμφανίζουν περισσότερα λάθη στο α’ συνθετικό από τα παρατακτικά, εφόσον τα τελευταία έχουν δύο κεφαλές.
Στο πείραμα ανάγνωσης που σχεδιάσαμε, συμπεριλάβαμε 31 παρατακτικά σύνθετα, ονοματικά και επιθετικά (π.χ. ψωμοτύρι ‘bread-cheese’ και κοντόχοντρος αντιστοίχως) και 32 υποτακτικά σύνθετα, επίσης ονοματικά και επιθετικά (π.χ. ερημονήσι και χοντροαλεσμένος αντιστοίχως), τα οποία είχαμε ελένξει ως προς όλες τις σημαντικές ψυχογλωσσολογικές και μορφολογικές παραμέτρους ανά γραμματική κατηγορία. Το πείραμα αυτό το διεξάγαμε σε μία ασθενή 79 ετών, η οποία έχει υποστεί ΔΕ αγγειακό εγκεφαλικό επεισόδιο (ΑΕΕ) και με βάση την επίδοσή της στο BELLS test έχει διαγνωσθεί με left-sided neglect dyslexia.
Ενώ στα παρατακτικά σύνθετα της ονοματικής κατηγορίας, η ασθενής τείνει να παραλείπει ή να υποκαθιστά το α΄συστατικό των συνθέτων αυτών εξίσου συχνά με αυτό των υποτακτικών, δεν ισχύει το ίδιο και για τα επιθετικά παρατακτικά, κατά την ανάγνωση των οποίων ο ασθενής κάνει στατιστικά σημαντικά λιγότερα λάθη στο α’ συστατικό απ’ ότι στην ανάγνωση των αντίστοιχων υποτακτικών ( x²= 3.970, p < 0.05).
Η συμβολή της παρούσας μελέτης μπορεί να συνοψιστεί στα ακόλουθα σημεία: Πρώτον, αποδεικνύεται ότι οι λεξικοί παράγοντες μπορούν να επηρεάσουν την επιλεκτική προσοχή σε μεγάλο βαθμό. Δεύτερον, παρέχονται τεκμήρια ότι η θεωρητική έννοια της κεφαλής έχει επίδραση στην επεξεργασία των συνθέτων, καθώς η εστίαση της προσοχής επηρεάζεται από και επικεντρώνεται στο συστατικό που λειτουργεί ως κεφαλή, έπειτα από την σιωπηρή ανάγνωση ολόκληρης της λέξης. Τρίτον, ως προς την επίδραση της κεφαλής στα παρατακτικά σύνθετα της ΚΝΕ, από την έρευνά μας προκύπτει ότι ένας διαχωρισμός ανάμεσα στα ονοματικά και τα επιθετικά παρατακτικά σύνθετα, με τα πρώτα να συμπεριφέρονται όπως τα υποτακτικά, ενώ τα δεύτερα να εμφανίζουν μια διευκόλυνση στην ανάγνωση ως απόρροια της ύπαρξης δύο κεφαλών. Στην τελευταία αυτή περίπτωση, ίσως η ανάγνωση επηρεάζεται από την δυνατότητα εναλλαγής της σειράς των όρων ορισμένων επιθετικών παρατακτικών συνθέτων (π.χ. μακρόστενος ~ στενόμακρος), αλλά αυτό είναι κάτι που απαιτεί περαιτέρω μελέτη. === Reading coordinative compound words is investigated in neglect dyslexia in order to assess the influence of ‘headedness’. While the majority of Modern Greek compounds, the so called ‘subordinative compounds’, comply with Williams’ (1981) ‘Righthand Head Rule’ (e.g. elafo-kinigos ‘deer-hunter’), coordinative compounds do not demonstrate clear headedness (e.g. alato-pipero ‘salt-pepper’). Some theoretical morphologists argue that none of the two constituents serves as the basis of the formation, neither morphologically nor semantically (Ralli, 2005: 174), others attest that the formations’ head coincides with their second constituent, because of the second’s constituent inflectional suffix which determine the gender, number and case of the compound (Guevara & Scalise, 2008), while others argue that coordinative compounds are double-headed (Kageyama, 2009).
In this context, the theoretical morphology’s question regarding the position of the head in coordinative [NN] and [AA] Greek compounds will be addressed, as well as the question about the function of headedness in compounds’ retrieval and processing by patients suffering from neglect dyslexia.
When reading compounds in neglect dyslexia, a common finding is that patients seem to respect the boundaries between the first and the second component (Behrmann et al., 1990). Moreover, Semenza et al. (2011) ascertained that left-headed Italian compounds are read better than right-headed compounds, indicating that the appearance of head on the first constituent, counterbalance the deficit at the processing of this first constituent. According to these findings, it seems reasonable to hypothesize that, if coordinative compounds are indeed headless or double-headed, patients with neglect dyslexia will make fewer mistakes in reading their left constituents compared to subordinative compounds, which have a clear head.
A female 79-year old patient, who suffered RH damage and was affected by left-sided neglect dyslexia as diagnosed based on BELLS test, had to read 32 subordinative [NN] and [AA] compounds (e.g. domatosalata ‘tomato-salad’ and piknokatikimenos ‘densely populated’ respectively) and 32 coordinative [NN] and [AA] compounds (e.g. psomotiri ‘bread-cheese’ and glikopikros ‘sweet-bitter’ respectively). Compounds and their constituents were matched for frequency, familiarity, imageability, age of acquisition and orthographic neighbors.
Patient performed significantly fewer substitution and omission errors on the left constituent of coordinative compounds when reading compound adjectives (x²= 3.970, p < 0.05), but the same amount of errors in subordinative and coordinative compounds when reading compound nouns.
The contribution of the study can be summarized in the following points: First, it showed that lexical factors can influence selective attention to a great extent. Second, it showed that the theoretical concept of headedness does have a processing effect, with the head capturing more attention after implicit reading of the whole word. Third, as for headedness in Greek coordinative compounds, the study revealed a dissociation depending on grammatical class (adjectival vs. nominal compounds) with adjectival coordinative compounds behaving as double-headed while nominal coordinative compounds patterning with subordinative ones. A key factor here might be the interchangeable word order that characterizes adjectival coordinative compounds (e.g makrostenos ‘long-narrow’ ~ stenomakros ‘narrow-long’), but this is something that requires further research.
|
|---|
