The role and development of intermediate regions in national physical planning / Johannes Ernst Drewes

• Main Author: Drewes, Johannes Ernest
• Language: en
• Published: 2016
• Online Access: http://hdl.handle.net/10394/16970

Vir die doeleindes van hierdie studie word die nasionale fisiese ruimte verdeel in drie spesifieke sones, naamlik die metropolitaanse streek (kern), die intermediêre streek (oorgangsone), asook die periferie streek wat die grootste fisiese oppervlakte in 'n ontwikkelende land soos Suid-Afrika beslaan. Die intermediêre streek bestaan uit die 'oorgangsstreek' tussen die metropool en die periferie en word geïdentifiseer deur middel van homogene karaktereienskappe wat die intermediêre streek as spesifieke entiteit in fisiese beplanning laat figureer. In terme van geografiese eienskappe, het die intermediêre streek heelparty raakpunte met Friedmann (1966) se 'opwaartse oorgangstreek'. Die intermediêre streek word egter nie net deur morfologiese groeiprosesse geïdentifiseer nie, maar ook deur middel van migrasiepatrone, die hervestiging van ekonomiese aktiwiteite, streekontwikkelingsbeleid en die ruimtelike verspreiding van ekonomiese aktiwiteite. In terme van streekbeplanning in Suid-Afrika, het die intermediêre streek heelwat aandag ontvang in terme van beplande desentralisasie van ekonomiese aktiwiteite. Sedert die laat 1950's het die Suid-Afrikaanse regering geen moeite gespaar in die aanwending en aansporing van 'n groeipool-strategie vir die doeleindes van streekontwikkeling nie. Die oorsprong hiervan word gevind in die destydse Eerste Minister, dr. H.F. Verwoerd se 'grensgebied'-ontwikkelingstrategie, wat gebaseer was op die stimulering van groeipunte aanliggend tot metropolitaanse streke en/of aanliggend aan die tuislande. Hierdie beleid ten opsigte van streekontwikkeling het verskeie veranderings ondergaan in die opvolgende dekades: die grensgebied-groeipunte is herdoop na 'dekonsentrasiepunte' (in die apartheidsfase), 'groeipole', 'groeisentrums', en 'desentralisasie punte' (in die sogenaamde 'grand apartheid'-fase), om maar enkele benamings uit te wys. Die beginsel wat egter steeds gegeld het ten opsigte van streekontwikkeling, uitgesonderd die polities-geïnspireerde benadering, was die gebruik van spesifieke stedelike sentra as uitgangspunt vir gemee1iskap- en streekontwikkeling. Nasionale, sowel as internasionale kritiek ten opsigte van die beginsel van 'aparte ontwikkeling' wat onder andere deur hierdie beleid tot uitvoering gebring is, het mettertyd aanleiding gegee tot 'n totaal-nuwe benadering ten opsigte van streekontwikkeling. In plaas van die tradisionele groeipunt-benadering, is 'n uniforme benadering in 1991 geïmplementeer, bestaande uit 'n strategie wat potensieel ontwikkelingsvoordele aan alle stedelike sentra in die nasionale ruimte bied - metropolitaanse gebiede uitgesluit. Volgens hierdie strategie kan enige entrepreneur in elke moontlike ligging in die land, aansoek doen vir finansiële aansporingsmaatreëls van die sentrale owerheid vir die vestiging van nuwe industrieë in nie-metropolitaanse Suid-Afrika. Die opinie word egter gelewer in die studie dat hierdie verandering in rigting sekere leemtes laat ten opsigte van die optimale benutting van nasionale ontwikkelingspotensiaal. Hierdie standpunt sal gemotiveer word deur middel van 'n diepgaande studie van die prosesse wat stads- en streeksbeplanning rig en spesifieke voorstelle sal gemaak word ten opsigte van die ontwikkeling van die intermediêre streek in nasionale fisiese beplanning. In Hoofstuk 2 van die studie word aandag gegee aan die identifisering en kwalifisering van die intermediêre streek op grond van verskeie teorieë en empiriese studies op nasionale sowel as internasionale vlak. Die identifisering van die intermediêre streek is bemoeilik deur 'n tekort aan inligting, aangesien geen spesifieke verwysing daarna in die literatuur bestaan nie. Daar word egter geargumenteer dat sekere belangrike prosesse 'saamgevat' kan word in 'n spesifieke ruimtelike gebied in die ekonomiese ruimte van 'n land. Uit die literatuur blyk dit dat verskeie aktiewe kragte wat morfologiese ontwikkeling beïnvloed, gesamentlik aangetref word in die intermediêre streek. Aangesien die literatuur nie hierdie streek aandui as bestaande uit spesifieke ontwikkelingspotensiaal as gevolg van bogenoemde karaktereienskappe nie, word 'n formele definisie van die intermediêre streek in terme van ekonomiese en ruimtelike ontwikkeling afgelei in hierdie hoofstuk. In Hoofstuk 3 word die onderskeie teorieë en prosesse bespreek wat stedelike- en streekontwikkeling rig en aanleiding gee tot die manifestasie van die intermediêre streek. Ooreenstemmende migrasieprosesse en -patrone wat in ontwikkelde lande ondervind word, is in Suid-Afrika geïdentifiseer wat bewys lewer van veranderende denke ten opsigte van ontwikkeling en lewenskwaliteit in spesifieke sektore van die Suid-Afrikaanse samelewing. Hoofstuk 4 voorsien ʼn oorsig van streekontwikkelingsbeleid in verskeie lande waardeur gepoog word om optimale ontwikkelingstatus te bereik. Hoofstuk 5 is 'n historiese oorsig van die ontwikkeling van die Suid-Afrikaanse ruimtelike ekonomie sedert die voor-industriële fase, dit wil se, vanaf ongeveer 1870. Hierdie afdeling voorsien die nodige agtergrond vir die bespreking rakende groeipool-Strategieë wat in Suid-Afrika sedert die 1960's geïmplementeer is. In Hoofstuk 6 word die nuwe Streeknywerheidontwikkelingsplan wat in 1991 die lig gesien het, geëvalueer in terme van teoretiese agtergrond en praktiese implementering. In die finale hoofstuk, word 'n intermediêre streek afgebaken deur middel van spesifieke empiriese data waarna deurentyd in hierdie studie ve1wys word. Laastens word 'n intermediêre streek-strategie voorgestel wat gebaseer is op verskeie streekontwikkelingsprosesse en -patrone, sowel as verskeie beplanningsinstrumente en -strategie. === MArt et Scien (Bepl.), PU vir CHO, 1994