Gwaith barddonol Ieuan ap Gruffudd Leiaf, Robert Leiaf, Syr Siôn Leiaf a Rhys Goch Glyndyfrdwy

• Main Author: Taylor, John Bernard
• Other Authors: Lynch, Yr Athro Peredur I.
• Published: Bangor University 2014
• Subjects: 891.6
• Online Access: https://ethos.bl.uk/OrderDetails.do?uin=uk.bl.ethos.665597

Crynodeb Amcan y gwaith a gyflwynir yma yw ymchwilio i waith barddonol y Lleiafiaid ynghyd â Rhys Goch Glyndyfrdwy, a golygu gwaith y beirdd hyn y gellir ei ystyried yn ddilys. Darperir geirfa a nodiadau esboniadol i bob cerdd a olygir. Gruffudd Leiaf yw’r hynaf o’r Lleiafiaid, ac er bod y mynegeion i farddoniaeth Gymraeg y llawysgrifau yn rhestru dwy gerdd wrth ei enw, ni ellir priodoli’r naill na’r llall iddo’n hyderus. Dihareb ar ffurf englyn yw un, a’r llall yn gywydd dychan i’r dylluan a briodolir i sawl bardd, gan gynnwys ei wyrion Robert Leiaf a Syr Siôn Leiaf, a Dafydd ap Gwilym. Golygir y cywydd hwn fel gwaith Robert Leiaf, er y gallai fod yn waith ei frawd Syr Siôn. Cysylltir enw Ieuan ap Gruffudd Leiaf, mab Gruffudd Leiaf, â’r traddodiad canu brud gan rai, eithr dau gywydd brud a olygir yma fel gwaith dichonadwy’r bardd. Y mae cyfnod y cyfansoddi yn ymestyn o tua 1420 i tua 1450 ac efallai y tu hwnt. Trawiadol felly yw canran y gynghanedd sain (hyd at ryw 60%) yng ngwaith cynnar y bardd. Golygir saith o gerddi fel gwaith Robert Leiaf, gan gynnwys dau gywydd gofyn, cywydd dychan i’r dylluan, cywydd i Galais a’i milwyr, cywydd i’r fernagl a chywydd i bedair merch y Drindod. Dau gywydd yn unig a olygir fel gwaith Syr Siôn Leiaf. Y mae un yn foliant i Risiart Cyffin, Deon Bangor a dychan i Guto’r Glyn, Hywel Grythor a Gwerful Mechain. Cywydd serch yw’r llall. Chwe cherdd gan Rys Goch Glyndyfrdwy a olygir fel gwaith dilys y bardd, gan gynnwys tri chywydd i deulu’r Pilstwniaid o Emral, Maelor Saesneg. Y mae gwaith barddonol y beirdd a ystyrir yma yn rhychwantu’r genres arferol a gysylltir â beirdd y ‘ganrif fawr’, er bod nifer y cerddi a briodolir i fardd unigol yn gymharol fach. Ceir rhywbeth diddorol ym mhob cerdd, a gobeithir bod y golygiad llawn a gyflwynir yma yn fodd teilwng o ddathlu bywydau a barddoniaeth y beirdd hyn.