Erken Modern Osmanlı İmparatorluğu’nun Alternatif Bir Panoraması: Kutbüddîn en-Nehrevâlî’nin el-Fevâʾidü’s-seniyye fi’r-rihleti’l-Medeniyye ve’r-Rûmiyyesin’de Harabeler ve Hastalık

• Main Author: C. Ceyhun Arslan
• Format: Article
• Language: English
• Published: Gaziantep University 2020-10-01
• Series: Gaziantep University Journal of Social Sciences
• Subjects: kutbüddîn en-nehrevâlî; el-fevâʾidü’s-seniyye fi’r-rihleti’l-medeniyye ve’r-rûmiyye; erken modern osmanlı dönemi; seyahat yazıları; harabeler; süleymaniye; quṭb al-dīn al-nahrawālī; journey to the sublime porte; early modern ottoman period; travel writings; ruins
• Online Access: https://dergipark.org.tr/tr/pub/jss/issue/55011/735207?publisher=gantep

Bu makale, Kutbüddîn en-Nehrevâlî’nin 1558 yılında Mekke’den İstanbul’a yaptığı seyahatini anlatan el-Fevâʾidü’s-seniyye fi’r-rihleti’l-Medeniyye ve’r-Rûmiyye (Medine ve Rum Diyarları Seyahatindeki Muhteşem Faydalar) adlı eserinin yakın okumasını yapacaktır. En-Nehrevâlî (1511/12-1582) bu ziyareti, Kanunî Sultan Süleyman’ı görmek ve ondan Medine’deki Osmanlı kuvvetlerinin başında olan Delü Piri’nin görevden alınmasını istemek için gerçekleştirir. Daha önceki çalışmalar, el-Fevâʾidü’s-seniyye’yi en-Nehrevâlî’nin hayatı veya on altıncı yüzyıl İslam ve Osmanlı toplumu hakkında bilgi sağlayan tarihî bir kaynak olarak incelemiştir. Makalem ise bir edebiyat çalışması gibi el-Fevâʾidü’s-seniyye’nin yakın okumasını yaparak onu bir anlatı olarak inceleyecek ve eserdeki bazı metinsel dinamikleri ortaya koyacaktır. En-Nehrevâlî, İskenderiye ve Kahire gibi şehirlerin harap bir duruma düştüğünü bildirir. Ayrıca, İskenderiye’den bazı mermer kalıntılarının İstanbul’a nakledildiğini ve bu kalıntıların Süleymaniye’nin inşası için kullanıldığını belirtir. İstanbul, Süleymaniye Camisi gibi ihtişamlı yapılarıyla harap duruma düşmüş Kahire ve İskenderiye’den oldukça farklı gözükmektedir. Ancak, İstanbul hakkındaki bölümde bazı detaylar daha dikkatli incelendiğinde farklı bir tablo ortaya çıkar. Şehirde, Hürrem Sultan ve Ahmet Çelebi gibi önemli kişiler hastalıklara yakalanır ve hatta vefat eder. En-Nehrevâlî Osmanlı İmparatorluğu’nu açık bir şekilde eleştirmese de onun eserinde imparatorluk ideal bir düzene sahip değildir; çünkü İskenderiye gibi şehirler harap bir duruma düşmüştür ve Arapça diliyle şiirine önem veren Ahmet Çelebi kendisini saray içi anlaşmazlıkların içinde bulmuştur. El-Fevâʾidü’s-seniyye, imparatorluğun ihtişam ve nizam ile özdeşleşen bir devri hakkında harabelerin ve hastalıkların ön plana çıktığı alışılmadık bir panorama ortaya koyar.