رویکردی پادتقارنی به ضمیراندازی در زبان فارسی

• Main Authors: احمدرضا شریفی پورشیرازی, جلال رحیمیان
• Format: Article
• Language: fas
• Published: Alzahra University 2018-01-01
• Series: زبان پژوهی
• Subjects: ضمیراندازی; جابه­ جایی آزادانة فاعل و فعل; ضمیر فاعلی پنهان; فاعل پیش­ فعلی; فاعل پس ­فعلی
• Online Access: http://jlr.alzahra.ac.ir/article_2442_79f058e062c66b931c28c6adebffc26a.pdf

در این مقاله به تبیین دو مشخصة بارز زبان­های ضمیرانداز یعنی فقدان فاعل واژگانی و جابه­جایی آزادانةفاعل و فعل در زبان فارسی بر اساس پادتقارن پویا می­پردازیم.این دو ویژگی محصول جانبی نقطة تقارن هستند. ضمیر فاعلی پنهان ضمیری ضعیف و یک گروه حرف تعریف است که پس از ادغام با گروه فعلی و تشکیل نقطةتقارن در صورت آوایی حذف می­گردد. این امر توجیه­گر ضمیراندازی است. جایگاه اصلی فاعل در ساخت­های متعدی و غیرکنایی در مشخصگر فعل سبک و در ساخت­های غیرمفعولی مشخصگر فعل واژگانی است. در تمامی این جایگاه­ها شاهد نقطة تقارنی خواهیم بود که می­تواند به دو صورت شکسته شود؛ یا با جابه­جایی فعل و یا با جابه­جایی فاعل. همین امر، جابه­جایی آزادانة فاعل و فعل را توجیه می­کند. در فاعل پیش­فعلی حرف تعریف در جایگاه مشخصگر گروه زمان و در صورت تکیه­بر بودن در جایگاه مشخصگر گروه کانون می­نشیند. در فاعل پس­فعلی در ساختارهای غیرمفعولی، فعل از درون فعل واژگانی تیره به صورت افزوده با فعل سبک ادغام می­شود و در ساختارهای غیرکنایی و متعدی فعل از درون گروه فعل واژگانی به درون هستة زمان حرکت می­کند.