Hâkim Tasarım ve Ekşi Sözlük: İnternet’in Dönüşümünü Anlamak

• Main Authors: Babacan Taşdemir, Rafet Çevik
• Format: Article
• Language: English
• Published: Ankara Haci Bayram Veli University 2014-02-01
• Series: İletişim Kuram ve Araştırma Dergisi
• Subjects: Ekşi Sözlük; mayalanma dönemi; hakim tasarım; Kapitalizm; iktidar
• Online Access: http://iletisimdergisi.hacibayram.edu.tr/site/index.php/IKAD/article/view/29

<p>Son yıllarda bir yanda devletler, diğer yanda sermaye kuruluşları, siyasi, idari ve ticari amaçları ile İnternet ortamını gittikçe daha fazla kolonileştirmektedirler. Bu da siyasi ve ticari baskılardan azade bir özgürlük alanı olarak görülen İnternet’e ilişkin toplumsal beklentilere zıt bir durum ortaya çıkarmaktadır. Çalışmamız, İnternet’teki bu dönüşümü üretim gücü ve üretim ilişkileri kavramları üzerinden eleştirel bir gözle değerlendirmeyi önermektedir. Dönüşüm, ‘Teknolojik Değişimin Döngüsel Modeli’ndeki ‘mayalanma dönemi’ ve ‘hâkim tasarım’ kavramlarının sunduğu potansiyelden faydalanılarak açıklanmaya çalışılmaktadır.  Burada ‘mayalanma dönemi’ ile İnternette ifade özgürlüğü açısından daha uygun olan ilk dönemlere, ‘hâkim tasarım’ ile ise yerleşik üretim ve iktidar ilişkilerinin daha fazla nüfuz ettiği yakın döneme gönderme yapılmaktadır. Ekşi Sözlük örneği ile de savlarını destekleyen çalışmamız, üç kategori üzerinden örnek olaylarla Sözlük’ün dönüşümünü değerlendirmektedir: İş çevreleriyle ticari ilişkilere bağlı dönüşüm, İnternet’in düzenlenmesine dair hukuki çerçeve ve kamu otoriteleri ile ilişkilere bağlı olarak geçirilen dönüşüm, Sözlük kullanıcıları ve sahipleri arasındaki örgütsel ilişkinin değişimi dolayımında geçirilen dönüşüm. Sonuç olarak, İnternet’in ‘mayalanma döneminde’, yani görece serbest bir ortamda, Ekşi Sözlük popülaritesini ve saygınlığını, yaratıcı ve muhalif duruş ile karakterize olan bir ifade alanı olarak kazansa da, zaman içinde tamamen kâr merkezli bir işletmeye dönüşmektedir. Böylece bir yandan pazarlama stratejilerinin ana mecralarından biri diğer yandan da politik baskıya tabii sıradan bir forum ve paylaşım sitesi haline gelmektedir. Sözlük’ün gelişimine ilişkin örnek olaylar eleştirel bir gözle değerlendirildiğinde, İnternet’in bir üretim gücü olarak ‘mayalanma dönemi’nden ‘hâkim tasarım’ dönemine geçtiği savunulabilir.</p>