Bazı üzüm çeşitlerinde in vitro poliploidi uyarımı

• Main Authors: Zeki Kara, Kevser Yazar
• Format: Article
• Language: English
• Published: Ondokuz Mayıs University 2020-10-01
• Series: Anadolu Tarım Bilimleri Dergisi
• Subjects: grapevine; breeding; chemical mutagen; autotetraploid; mitotic polyploidy; asma; islah; kimyasal mutagen; mitotik poliploidi; ototetraploidi
• Online Access: https://dergipark.org.tr/tr/pub/omuanajas/issue/57139/768710?publisher=omu
• ISSN: 1308-8750; 1308-8769

Poliploidizasyon, kültür bitkilerinde kazanılmış özelliklerden minimum kayıpla iyileştirme sağlanması ve ıslah süresini kısaltması nedeniyle günümüzde sıklıkla tercih edilen bir ıslah yöntemidir. Bu çalışmada, sera koşullarında yetiştirilen Ekşi Kara, Gök Üzüm ve Trakya İlkeren (2x, Vitis vinifera L. cvs.) çeşitlerinin 2 yaşlı fidanlarından, aktif gelişme döneminde alınan tek boğum içeren mikro çelikler kullanılmıştır. Kimyasal mutagen olarak kullanılan kolhisin (10 mg L-1, 20 mg L-1 ve 30 mg L-1), in vitro köklenme aşamasında otoklav sterilizasyonundan sonra, besin ortamı jel kıvamına gelmeden hemen önce filtre sterilizasyonu yapılarak MS ortamına ilave edilmiştir. Uygulamaların etkileri canlılık ve gelişme oranları, stoma sayısı ve boyutları, kloroplast sayımları ve flow sitometri (FC) analizleri ile incelenmiştir. Ekşi Kara, Gök Üzüm ve Trakya İlkeren çeşitlerinde kontrole göre stoma yoğunluğu değerlerinde en fazla azalış 10 mg L-1 (sırasıyla % 48.90, % 46.75, % 50.97) uygulamasında belirlenmiştir. Stoma hücreleri kloroplast sayıları, kontrol Kyoho (4x) çeşidinde 38-40 adet aralığında değişim gösterirken, Ekşi Kara ve Gök Üzüm çeşitlerinde orijinal diploidlerine göre en belirgin artış 20 mg L-1 kolhisin uygulamasında kaydedilmiştir. Dış koşullara alıştırma sonucunda canlılığı devam eden, kloroplast sayımlarında önemli farklılıklar belirlenen bitkiciklerde FC analizi yapılmıştır. Sınırlı sayıdaki örnekle yapılan FC analizlerinde, genotiplerin ploidi seviyesinin değişmediği (2n=2x) belirlenmiştir. Çalışma sonucunda in vitro düzeyde dokuların kolhisin uygulamalarına daha çabuk yanıt verdiği ve başarılı bir sonuç alınması amacıyla sonraki çalışmalarda eksplant tipi, uygulama dozu ve alıştırma koşulları konularının önem arz ettiği anlaşılmıştır.