DELHİ TÜRK SULTANLIĞINDA BİR DERVİŞ: SEYDİ MÜVELLEH VE FAALİYETLERİ ÜZERİNE

• Main Author: Bilal KOÇ
• Format: Article
• Language: English
• Published: Dokuz Eylul University 2020-12-01
• Series: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi
• Subjects: delhi; müvelleh; seydi müvelleh; sultan celâleddîn; halaçlar; muvallah; saydi muvallah; sultan jalalad-din; khalajs
• Online Access: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1347443

Öz: Bu çalışmada orta çağ tarihinin belirleyici esaslarından ve yönlerinden birisi olan -din- tasavvuf, tarikat, dergâh, derviş, mürit, mezhep, inanç akideleri, yaşam biçimi ve sair özellikleri açısından konu edinilmiştir. Bu itibarla Delhi Türk Sultanlığı’nda -Halaçlar döneminde- vukua gelen Seydî Müvelleh’in merkezinde yer aldığı gelişmeler çerçevesinde yaşanan gelişmeler ele alınmıştır. 13. yüzyılda Müvelleh dervişlerin Şam merkez olmak üzere Mısır ve Anadolu ekseninde oynadıkları roller mevcut olmakla birlikte, bu çalışmayla da Türkiye’de Hindistan çalışmaları içerisinde birkaç cümle ile temas edilen Seydî Müvelleh ve müdahil olduğu gelişmeler ışığında yaşananlar, dönem kaynaklarının verdiği bilgiler dâhilinde irdelenmiştir. Belirlenen hedefe ulaşmak için ilk olarak “Müvelleh” kavramı hakkında bilgiler verildikten sonra, varlık alanı ve özellikleriyle alakalı kayıtlara yer verilmiştir. İkinci aşamada Müvelleh dervişliğin Delhi’deki görünen yüzü olan Seydî Müvelleh ile alakalı -Hindistan’a gelişi, dış görünüşü ve inanç esaslarına yönelik tanıtıcı bilgiler ele alınmıştır. Çalışmanın üçüncü ve ilerleyen aşamalarında ise birbirini takip eden şekilde Seydî Müvelleh’in faaliyet alanı ve kişiliğine yönelik atfedilenler “hakikat-mübalağa” çizgisi çerçevesinde konu edinilmiştir. Hemen akabinde idarenin geleceğini belirlemek adına Seydî’nin fiilî olarak görevde bulunan devlet adamlarıyla nasıl ve ne gibi ilişkiler tesis ettiği irdelenmiştir. Kendisine ve beraberinde bulunanlara yönelik itham edilen suçlamalar karşısında divân-ı mezâlimde kendilerini savunmaları ve akıbetlerinin ne olduğuna dair bilgiler açıklığa kavuşturulmuştur. Abstract: In this study, -religion -sufism, order, dervish lodge, dervish, acolothist, sect, credendum, life style and other kinds of specialties one of the distinctive bases and aspects of Medieval history is discussed in the context of the developments that has taken place in the Khalaj period of Delhi Turkish Sultanate in which Saydi Muvallah has a central role. Although there are roles that Muvallah dervishes play based in Damascus and on the axis of Egypt and Anatolia in the 13th century, through this study it is aimed to present Saydi Muvallah and events that he involves in with reference to contemporary sources who is mentioned in a couple of sentences in Indian studies in Turkey. In order to reach the purpose, firstly information concerningthe term “muvallah” is given, then records related to its realm of existence and characteristics are included. In the second phase, descriptive information about Saydi Muvallah -his arrival to India, his appearance and his principles of beliefs-who is the exposed face of Muvallah dervishness in Delhi. In the third and following parts of the study, Saydi Muvallah’s area of activity and his characters accredited to him are evaluated respectively within the frame of the line of “truth-exaggeration”.