گزارش گیاه‌ مهاجم (Anredera cordifolia (Basellaceae به عنوان گونه جدید برای ایران

• Main Author: مجید اسکندری
• Format: Article
• Language: English
• Published: Agricultural Research, Education and Extension Organization 2018-10-01
• Series: رستنی‌ها
• Subjects: ایران; مهاجم; گیاه; هرز; غیربومی
• Online Access: http://rostaniha.areo.ir/article_117532_81f895ca15b6029b3950416463eccf58.pdf

جنس <em>Anredera</em> متعلق به تیره کوچک <em>Basellaceae</em> می‌باشد. این تیره سه جنس دیگر به نام‌های <em>Basella </em>،<em>Tournonia</em> و <em>Ullucus</em> دارد که همگی تک‌گونه‌ای هستند. جنس <em>Anredera</em> حدود 10 گونه در جهان دارد که همگی بومی آمریکای جنوبی می‌باشند (Wagner <em>et al</em>. 1999). <br />گونه <em>Anredera cordifolia</em> (Ten.) Steenis دارای دو زیرگونه <em>cordifolia</em> و <em>gracilis </em>است  که هر دو بومی پاراگوئه محسوب می‌شوند. تفاوت آن‌ها در مورفولوژی رویشی، تولید میوه یا بذر و اندازه دانه گرده و برخی خصوصیات ژنتیکی عنوان شده است (Xifreda <em>et al</em>. 1999). <br /><em>Anredera cordifolia</em> گیاهی دایمی با ریزوم ضخیم و غده‌ای؛ ساقه به طول 3 تا 6 متر؛ برگ‌‌ها تخم‌مرغی و گاهی سرنیزه‌ای، به طول 2 تا 13 و به عرض 1 تا 11 سانتی‌متر در قاعده؛ دمبرگ به طول 5/1 تا 2 سانتی‌متر؛ برآمدگی‌ها و زگیل‌های غده مانند به قطر تا 25 سانتی‌متر در ساقه یا محل گره‌ها؛ گل‌آذین خوشه‌ای ساده یا 4-2 شاخه‌ای، به طول 18 تا 30 سانتی‌متر با گل‌های کوچک، سفید و معطر، دمگل به طول 2 تا 3 میلی‌متر؛ جام گل شامل پنج گلبرگ تخم‌مرغی تا بیضوی، به طول 2 تا 3 میلی‌متر؛ پرچم‌ها باریک و مثلثی شکل، تقریبا واگرا؛ بذر و پوشش بذر ناشناخته که به سختی مشاهده شد. تکثیر معمولا به وسیله غده‌های روی ساقه و ریزوم‌ها صورت می‌گیرد. <br />این گیاه به عنوان یکی از مهم‌ترین علف‌های هرز مناطق هاوایی، استرالیا، نیوزیلند، آفریقای جنوبی، آمریکای جنوبی و جزایر اقیانوس آرام مطرح می‌باشد. ویژگی‌های تهاجمی این گیاه از جمله سرعت رشد زیاد، ریزوم و ریشه هوایی، قدرت سازش بالا با محیط‌های مختلف و استفاده از گیاهان دیگر به عنوان تکیه‌گاه و همچنین فقدان عامل کنترل‌کننده، موجب گردیده تا گیاه به سرعت مناطق طبیعی اطراف خود را اشغال نماید. رقابت اصلی این گیاه در نور، فضا و آب، باعث جایگزین شدن آن به جای گونه‌های بومی مشابه بوده، به طوری که قادر است تمامی سطوح درختان همجوار را پوشانده و در اثر سنگینی وزن موجب شکسته شدن میزبان خود شود (شکل 1). <br />گیاه به ندرت از طریق جنسی و تولید دانه تکثیر می‌شود و اغلب توسط ریزوم و یا فعالیت‌های انسانی پراکنده می‌شود. طبق بررسی‌های انجام شده، این گیاه تاکنون در باغ‌ها و مزارع زیرآب، شیرگاه و بندپی در منطقه سوادکوه استان مازندران مشاهده شده و احتمالا به دلیل سرعت تهاجمی بالا در دیگر نقاط منطقه نیز به سرعت درحال گسترش است. به علاوه، گزارش‌های مصوری از حضور این گیاه در باغ‌های اطراف رشت در استان گیلان به نگارنده منعکس گردیده است. متاسفانه تاکنون در مورد چگونگی ورود این گیاه به ایران اطلاعاتی در دست نمی‌باشد. لازم به ذکر است تیره <em>Basellaceae</em> نیز برای ایران گزارش جدید محسوب می‌شود. <br />کشت گلخانه‌ای و آزمایشی این گیاه در بخش تحقیقات رستنی‌های مؤسسه تحقیقات گیاه‌پزشکی کشور، سرعت بالای رشد و قدرت سازگاری بالایی را نشان داد. برای رشد و تکثیر این گیاه، نواحی جنگلی، مرتعی و یا مزارع حاشیه جنگل با میانگین دمای سالیانه حدود 15 الی 30 درجه سلسیوس و میانگین بارش سالیانه 50 تا 200 سانتی‌متر ایده‌ال است (Vivian-Smith <em>et al</em>. 2007). <br /> از منظر آفات و بیماری‌های گیاهی، این گیاه می‌تواند میزبان شته‌ها و کنه‌های عنکبوتی باشد (Brickell & Zuk 1997). <br />نمونه‌های بررسی شده: مازندران، زیرآب، 30/05/1392، قیاسی 70314IRAN-؛ باغ‌ها و جنگل‌های شیرگاه و زیرآب، 22/6/1396، اسکندری 70315IRAN-.