ارزیابی تاثیر تنش کم آبی و محدودیت منبع پس از گرده افشانی بر عملکرد دانه و انتقال مجدد ارقام گندم نان

• Main Authors: مجید عبدلی, محسن سعیدی, سعید جلالی هنرمند, سیروس منصوری فر, محمد اقبال قبادی
• Format: Article
• Language: fas
• Published: University of Birjand 2015-03-01
• Series: Environmental Stresses in Crop Sciences
• Subjects: Defoliation; Drought stress; Peduncle; Spike; Stem reserves
• Online Access: http://escs.birjand.ac.ir/article_162_4928236b095e7e981fa2156e052f3214.pdf
• ISSN: 2228-7604; 2383-3084

گندم از لحاظ سطح زیرکشت و محصول تولیدی در جهان، رتبة اول را در بین  غلات به خود اختصاص داده است و یکی از گیاهان عمده مورد کشت در مناطق خشک و نیمه خشک می‏باشد. وقوع تنش خشکی در مرحله پرشدن دانه در این مناطق از ویژگی­های بارز و غیر قابل اجتناب است. این تحقیق به منظور بررسی اثر تنش کم­ آبی و نقش منابع جاری و ذخیرها‌ی بر پرشدن دانه، عملکرد دانه و میزان انتقال مجدد انجام شد. آزمایش طی سال زراعی 90-1389 در مزرعه تحقیقاتی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی کرمانشاه به صورت اسپلیت پلات-فاکتوریل بر پایه طرح بلوک­ های کامل تصادفی با سه تکرار انجام گرفت. آبیاری در دو سطح شامل تیمار کنترل یا عدم تنش (آبیاری در تمام مراحل رشدی بر اساس نیاز آبی گیاه و شرایط آب و هوایی) و تنش کم­ آبی (قطع آبیاری پس از گرده‌افشانی) به عنوان کرت اصلی مد نظر قرار گرفت و ترکیب نه ژنوتیپ شامل هشت رقم گندم بهار، پارسی، پیشتاز، پیشگام، چمران، زرین، سیوند، مرودشت و لاین DN-11 همراه با تیمارهای محدودیت منابع فتوسنتزی بوته در پنج سطح شامل شاهد (بدون هیچگونه محدودیت منابع فتوسنتزی)، حذف برگ پرچم، حذف بقیه برگ‌ها به غیراز برگ پرچم، حذف ریشک و سایه­اندازی بر سنبله درکرتهای فرعی قرار گرفتند. نتایج نشان داد که تنش کم ­آبی پس از گرده­ افشانی عملکرد دانه را 22/2 درصد نسبت به شرایط کنترل کاهش داد و حذف منابع فتوسنتزی سبب کاهش عملکرد از طریق افت وزن دانه شد. در این شرایط سهم فتوسنتز سنبله در پرکردن دانه با 35/4 درصد بیشتر از نقش برگ پرچم و برگهای زیری (به ترتیب 18/6 و 18/5 درصد) بود و ریشک­ها کمترین سهم را با 3/3 درصد در عملکرد دانه داشتند. در اثر محدودیت منابع فتوسنتزی، میزان انتقال مجدد مواد ذخیره­ ای از قسمت­های مختلف میانگره­های ساقه افزایش یافت که بیانگر نقش جبرانی آن­ها در جلوگیری از افت عملکرد بود. تنش کم­ آبی سبب افزایش کارایی انتقال مجدد نشد ولی در بین ارقام و تیمارهای محدودیت منابع فتوسنتزی از نظر صفت فوق اختلاف وجود داشت. میزان مواد منتقل شده از قسمت­های مختلف بوته (کاه سنبله و میانگره­ های ساقه) به دانه در هر دو شرایط محیطی یکسان بود ولی در شرایط کنترل به دلیل فتوسنتز جاری بیشتر، عملکرد دانه افزایش یافت.