Pravoslavni „rastanci” u Mulihovu Zrcalu pravednom (1742.)

• Main Author: Goranka Šutalo
• Format: Article
• Language: Bulgarian
• Published: Institute of Slavic Studies, Polish Academy of Sciences 2020-12-01
• Series: Slavia Meridionalis
• Subjects: juraj mulih; zrcalo pravedno; jesuit controversial theology in the 18th century; imagology; confessional identity/alterity
• Online Access: https://ispan.waw.pl/journals/index.php/sm/article/view/2234

The Separated Orthodox (rastanci) in Juraj Mulih’s Zrcalo pravedno [Righteous Mirror] (1742) Zrcalo pravedno (Zagreb, 1742) is a small catechism dealing with a controversial issue in which the Jesuit Juraj Mulih focused on the Orthodox Slavs (mainly Orthodox Grenzers who were predominantly Serbs) who arrived in the Habsburg Monarchy after the Great Migra­tion (1690), led by Patriarch Arsenius III. Crnojević. Mulih calls the Monarchy’s Orthodox rastanci (the Separated) but does not attach any negative attributes to the term. Therefore, it is closer to more neutral terms like grčkog zakona ljudi (people of Greek law) or simply hrišćani (Christians), which Mulih used already in the title of Zrcalo. However, as early as in the first doctrine, in which he writes about the Great Schism, Mulih uses the pejorative term schismatic Vlachs when talking about Orthodox believers. Despite occasional harsh criticism, Mulih was predominantly friendly towards the newly arrived Orthodox Christians, although he wrote extremely negatively about the Orthodox Greeks. The paper uses an imagological analytical method to define more clearly the confessional (Orthodox) otherness and, on the basis of this analysis, discover how religious (Catholic) identity formed in this context.   Oddzieleni prawosławni („rastanci”) w Zrcalo pravedno (1742) Juraja Muliha Zrcalo pravedno (Zagrzeb, 1742) to niewielki katechizm polemiczny, w którym jezuita Juraj Mulih skupił się na kwestiach spornych wobec Słowian prawosławnych (zwłaszcza grenzerów, a więc w większości Serbów), przybyłych do monarchii habsburskiej wskutek Wielkiej Migracji (1690) patriarchy Arseniusza III Crnojevića. Mulih nazywa prawosław­nych w monarchii określeniem „rastanci” (oddzieleni), ale bez żadnych cech negatywnych. Bliżej mu do bardziej neutralnych terminów, takich jak: „grčkog zakona ljudi” (ludzie zakonu greckiego) lub po prostu „hrišćani” (chrześcijanie), które występują zresztą już w tytule jego dzieła. Niemniej w pierwszej części, poświęconej Wielkiej Schizmie, mówiąc o wyznawcach prawosławia, Mulih używa pejoratywnego określenia „Vlasi šizmatici” (schizmatycy Wołosi). Choć sporadycznie dopuszcza się ostrej krytyki, generalnie jest on przyjazny wobec nowo przybyłych chrześcijan prawosławnych, zaś negatywnie odnosi się do Greków. Autorka przy pomocy metody imagologicznej podejmuje próbę uchwycenia istoty odmienności wyznaniowej (prawosławnej) i tym samym sformułowania odpowiedzi na pytanie, w jaki sposób kształtuje się (katolicka) tożsamość religijna.