کارایی آنالیز کمی پارامترهای ژئومورفومتریک در تهیه نقشه حساسیت فرسایش خاک (مطالعه موردی: حوضه منج)

• Main Authors: مجتبی یمانی, علیرضا عرب عامری
• Format: Article
• Language: English
• Published: Ferdowsi University of Mashhad 2018-06-01
• Series: جغرافیا و مخاطرات محیطی
• Subjects: فرسایش پذیری; فرسایش خاک; پارامترهای ژئومورفومتریک; حوضه منج
• Online Access: https://geoeh.um.ac.ir/article_32252_d477ac33317a0bdf20dfbb7deed4f6b6.pdf
• ISSN: 2322-1682; 2383-3076

ژئومورفومتری زیرمجموعه­ای از ژئومورفولوژی است که دارای رویکرد اندازه‌گیری کمّی و کیفی عوارض سطح زمین می­باشد. ژئومورفومتری شبکه زهکشی در فهم فرآیندهای تشکیل‌دهنده لندفرم­ها، خواص فیزیکی خاک و ویژگی­های فرسایشی آن بسیار مهم است. در این پژوهش با استفاده از آنالیز پارامترهای ژئومورفومتریک و روش­های فاکتور ترکیب و VIKOR به اولویت­بندی فرسایش­پذیری زیرحوضه­های حوضه آبخیز منج در استان چهارمحال و بختیاری که یک منطقه حساس به فرسایش می­باشد، پرداخته شده است. بدین­منظور از مدل رقومی ASTER با دقت 30 متر و ArcGIS برای استخراج و آنالیز 22 پارامتر ژئومورفومتریک که شامل پارامترهای پایه، خطی، شکلی و توپوگرافیک است، استفاده گردید. به‌منظور صحت­سنجی روش­ها از مقادیر عددی فرسایش ویژه استخراج شده برای هر یک از زیرحوضه­ها استفاده شده است. طبق نتایج پارامترهای تراکم زهکشی، شیب و عدد نفوذ بیشترین تأثیر را در فرسایش­پذیری داشته­اند. نتایج حاصل از اولویت­بندی زیرحوضه­ها نشان داد که در هر دو روش زیرحوضه 1 دارای بیشترین حساسیت به فرسایش است که علت آن بالا بودن مقادیر پارامترهای خطی و توپوگرافیک و پایین بودن مقادیر پارامترهای شکلی در آن می­باشد. پس از اولویت­بندی زیرحوضه­ها، حوضه منج با مساحت 707/70 کیلومترمربع، از لحاظ حساسیت به فرسایش به 3 کلاس حساسیت خیلی زیاد، زیاد و متوسط در مدل فاکتور ترکیب و به چهار کلاس حساسیت خیلی زیاد، زیاد، متوسط و کم در مدل VIKOR طبقه­بندی گردید. مقایسه نتایج حاصل از اولویت­بندی زیرحوضه­ها با مقادیر عددی فرسایش ویژه اندازه­گیری شده برای هر یک از زیرحوضه­ها نشان داد که پارامترهای ژئومورفومتریک دارای کارایی بالایی در شناسایی مناطق حساس به فرسایش بوده و همچنین روش VIKOR دارای دقت پیش­بینی بالاتری نسبت به روش فاکتور ترکیب است.