Urfa Tereke Kayıtlarına Bir Örnek: Göncü Hacı Abdurrahman’ın 1880 Tarihli Terekesi

• Main Author: Zafer BENZER
• Format: Article
• Language: English
• Published: Celal Öney 2020-06-01
• Series: Journal of History and Future
• Subjects: şerʻiye sicilleri; tereke; miras; urfa; göncü hacı abdurrahman
• Online Access: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1160672

Osmanlı Devleti tarihi kaynakları arasında kadıların kaleme aldıkları Şerʻiye Sicilleri önemli bir yere sahiptir. Kadı defterleri de denilen bu sicillerde yer alan ve önem arz eden bir belge türü ise tereke kayıtlarıdır. Ölen kimsenin miras olarak bıraktıklarına “tereke”, Arapçada “terike” veya “tirke” denir. Şer’iye Sicilleri içinde, ölen kimselerin vârislerine bıraktıkları menkul ve gayr-ı menkulleri içeren tereke kayıtları, sosyal ve iktisadi tarih bakımından zengin bilgiler içermektedir. Nitekim aile yapısını, ailenin sosyal, kültürel ve iktisadi durumunu tereke kayıtlarından yaklaşık olarak çıkarmak mümkündür. Bu çalışmada, Urfa’da yaşamış olan ve varlıklı bir kişi olarak kabûl edebileceğimiz Göncü Hacı Abdurrahman’ın H. 3 Şa‛bân 1297/M. 11 Temmuz 1880 tarihli tereke kaydı esas alınmış, Hacı Abdurrahman ve ailesini ilgilendiren diğer belgeler incelenmiştir. Tek eşliliğin hâkim olduğu Osmanlı aile yapısının aksine üç evlilik yapmış olan Abdurrahman’ın mirası ve bu mirasın paylaşımı kadı mahkemesine intikal etmiştir. Genelde Osmanlı ve özelde Urfa toplumunda çok eşliliğe örnek teşkil eden bu kayıt, ölen kişinin mirasının ve mirasçılarının belirlenme usulü, mirasın taksim şekli gibi konularda önemli bilgiler içermektedir. Bu bilgiler ışığında, ölen şahsın tereke kayıtları esas alınarak Urfalı bir ailenin evi, sosyal hayatı ve iktisâdı hakkında bilgiler verilmiştir.