Diagnoza funkcji wykonawczych u dzieci

• Main Author: Natalia Maja Józefacka-Szram
• Format: Article
• Language: English
• Published: Medical Communications Sp. z o.o. 2014-06-01
• Series: Psychiatria i Psychologia Kliniczna
• Subjects: funkcje wykonawcze; pamięć robocza; elastyczność poznawcza; hamowanie reakcji; samoregulacja
• Online Access: http://www.psychiatria.com.pl/index.php/wydawnictwa/2014-vol-14-no-2/diagnoza-funkcji-wykonawczych-u-dzieci?aid=374

Funkcje wykonawcze sprawiają, że możemy oprzeć się pokusie, pomyśleć przed działaniem czy pozostać w skupieniu. Ich trzonem są trzy składniki: hamowanie reakcji (odpowiadające za samokontrolę), elastyczność poznawcza (pozwalająca na wykonywanie kilku czynności naraz, kreatywne myślenie czy zmianę perspektywy) i pamięć operacyjna. Rozwój funkcji wykonawczych w ciągu życia człowieka i sposoby pomiaru są wciąż dyskusyjne, gdyż trudno zbadać którykolwiek z ich składników w odosobnieniu. Diagnostyka funkcji wykonawczych pierwotnie odnosiła się wyłącznie do dorosłych po urazach mózgu lub z zaburzeniami neurologicznymi, u dzieci jest stosowana stosunkowo niedługo, nie tylko w Polsce, ale i na świecie. Wynika to głównie z późnego rozwoju funkcji wykonawczych (do 25.–30. roku życia). Okres najbardziej intensywnych zmian w tym zakresie przypada na wiek przedszkolny. Większość narzędzi stosowanych do badania dzieci wcześniej była używana w grupie dorosłych, zmiany polegają głównie na elementach graficznych i wydłużonym czasie ekspozycji bodźców. Hamowanie reakcji bada się najczęściej za pomocą zadań komputerowych, takich jak test Stroopa czy zadanie z flankerami. Pomiar komputerowy nie jest konieczny tylko do zadania odraczania gratyfikacji. Pamięć operacyjna jest konstruktem najłatwiejszym do badania. Można użyć zadania polegającego na powtarzaniu cyfr wprost lub wspak ze skali Wechslera czy też zadania Klocki Corsiego. Najbardziej złożonym elementem jest elastyczność poznawcza, badana najczęściej za pomocą Dwuwymiarowego Testu Sortowania Kart lub dowolnej odmiany testu fluencji słownej. Ostatnie badania, pokazujące pozytywną korelację sukcesów szkolnych, zawodowych czy nawet zadowolenia z życia z wysokim poziomem funkcji wykonawczych w dzieciństwie, sprawiły, że pojawia się coraz więcej narzędzi badających ten konstrukt.