ماهیت «روش» و «رویکرد هندسی» و ارتباط آنها با محتوای اندیشه در فلسفۀ اسپینوزا

• Main Author: حسین صابری ورزنه
• Format: Article
• Language: fas
• Published: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه 2018-03-01
• Series: روش شناسی علوم انسانی
• Subjects: اسپینوزا; روش ترکیبی- تکاملی; رویکرد هندسی; محتوای تفکر
• Online Access: http://method.rihu.ac.ir/article_1449_c6cb376178f3de0d5cb94095b1ed9812.pdf

اسپینوزا، فیلسوف عقل­گرای قرن هفدهم، به تبع سلفش دکارت قائل بود که با منطق ارسطویی و قیاس اقترانی صرف نمی‌توان در حوزۀ علم و فلسفه به یقین لازم دست یافت. از این­رو ریاضیات و به­طور خاص هندسه را سرمشق تفکر فلسفی خود قرار داد و در کتاب اخلاق، اندیشه‌های نهایی خود در حوزۀ متافیزیک و انسان‌شناسی فلسفی را در قالبی اقلیدسی و با روشی ترکیبی و تکاملی نظم بخشید. اسپینوزا همچون دکارت، اما به­صورتی ضمنی، بین «صورت بیان» و «محتوای روش» تمایز قائل شد و برخلاف دکارت شکل ترکیبی را با محتوای اندیشه خود، که از معلول به سوی علت چینش یافته بود، سازگارتر یافت و نظام فلسفی‌اش را با توجه به این سازگاری بین شکل بیان (ترکیبی-اقلیدسی) و روش (کل‌گرایانه-تکاملی) و محتوای تفکر عرضه کرد. در این مقاله ماهیت و محتوای این وام‌گیری‌ها و ارتباط‌ها‌ بررسی شده و روش آن نیز مبتنی بر تحلیل فلسفی متن و بر اساس ساختار تفکر اسپینوزاست.