Presumpcja równania się Henrykowi IV: Stanisław August a legenda pierwszego Burbona na tronie francuskim

• Main Author: Piotr Skowroński
• Format: Article
• Language: English
• Published: Institute of Art of the Polish Academy of Sciences 2018-12-01
• Series: Pamiętnik Teatralny
• Subjects: Stanisław August Poniatowski; Stanisław August; Henryk IV; ikonografia władzy; portrety królów
• Online Access: https://czasopisma.ispan.pl/index.php/pt/article/view/259
• ISSN: 0031-0522; 2658-2899

Artykuł omawia wykorzystanie legendy Henryka IV w kształtowaniu wizerunku Stanisława Augusta. W pierwszej części artykułu autor, poprzez prześledzenie XVIII-wiecznych utworów scenicznych we Francji, pokazuje funkcjonowanie pamięci o „dobrym królu Henryku” w epoce Oświecenia. Legenda przedstawiała go jako skutecznego i tolerancyjnego władcę, który zaprowadził pokój w kraju targanym wojnami religijnymi i oparł swoje rządy na zaufaniu i dobrobycie społeczeństwa. Motyw Henryka IV budził stałe zainteresowanie francuskich literatów, szczególnie od momentu opublikowania w latach 20. XVIII w. poematu Woltera Henriada. W drugiej części artykułu przedstawione zostały próby Stanisława Augusta kreowania się na „polskiego Henryka IV” (tym tytułem już w momencie elekcji okrzyknęła go Maria Teresa Geoffrin). Prześledzone zostały wizerunki monarchy, w których możemy doszukiwać się odniesień do postaci Henryka IV: od stroju, w którym Stanisława August pokazał się społeczeństwu Warszawy w dniu koronacji (przedstawionym na oficjalnym wizerunku króla – Portrecie w stroju koronacyjnym Marcella Bacciarellego) do portretu pędzla Élisabeth Vigée-Lebrun z czasów po abdykacji i III rozbiorze Rzeczypospolitej. W artykule zebrano także dzieła sztuki i książki z królewskiej kolekcji przedstawiające pierwszego Burbona. Porównania Stanisława Augusta z Henrykiem pojawiające się w poezji, anegdotach i mowach sejmowych tego okresu pokazują, że zestawienie to funkcjonowało w świadomości społecznej, jednak ze względu na realia polityczne upadającego państwa polsko-litewskiego nie mogło być mocno eksploatowane bez narażenia się na śmieszność.