تحلیلی اجتماعی-زبانشناختی بر جایگاه و کاربرد مازندرانی و فارسی در استان مازندران

• Main Author: حسن بشیرنژاد
• Format: Article
• Language: fas
• Published: Alzahra University 2018-08-01
• Series: زبان پژوهی
• Subjects: برخورد زبانی; فارسی; مازندرانی; کاربرد زبان; جایگاه اجتماعی
• Online Access: http://jlr.alzahra.ac.ir/article_2755_d01760cd759349fc064e9f42dc6ee471.pdf
• ISSN: 2008-8833; 2538-1989

این پژوهش به ارزیابی جایگاهِ اجتماعیِ گونة زبانی مازندرانی در کنار فارسی و میزان کاربرد آن‌‌ها در حوزه‌های گوناگون، در استان مازندران می‌پردازد. در این بررسی، از شیوة تحلیل حوزه‌ای فیشمن (Fishman, 1996) بهره گرفته شده‌است و میزان کاربرد دو گونة زبانی بر مبنای موقعیت کاربرد، موضوع و مخاطب آن­ها در شش حوزة خانواده، مدرسه، اداره، کوچه و بازار، مذهب، و هنر- سرگرمی گروه‌بندی شده و با استفاده از پرسش­نامه، مصاحبه و مشاهده بررسی شده‌است. تعداد 1200 آزمودنی از پنج شهر استان مازندران، در سه گروه سنی گوناگون و از بین دو جنس زن و مرد گزینش شدند تا به سؤال‌های پرسش‌نامه پاسخ دهند. علاوه بر این، نگارندگان، 240 موقعیت ارتباطی را  از طریق مشاهده، ثبت کردند. بررسی داده­ها نشان می­دهد که به طور نسبی، بیشترین میزان کاربرد گونة مازندرانی، به حوزه خانواده تعلق دارد و هر چه حوزة کاربرد آن رسمی­تر می‌شود، میزان بهره­گیری از گونة زبانی مازندرانی کاهش می­یابد. در حوزة آموزش رسمی، گونة زبانی، اغلب اجباری بوده و فارسی معیار بر گونة مازندرانی چیرگی دارد. در حوزة کوچه و بازار، موقعیت گفتار و یا جایگاه، سن، و جنسیت گوینده با مخاطب می‌تواند در انتخاب زبان مؤثر باشد. در حوزة اداری به دلیل اینکه رسمیت بیشتری دارد، میزان کاربرد فارسی بیش از سایر حوزه‌ها است. در حوزه­هایی مانند مذهب، هنر و سرگرمی که بر مبنای موضوع تعریف شده­اند، غلبه با زبان فارسی است و فقط در مورد حوزة موسیقی، اغلب گونة مازندرانی بر فارسی معیار ترجیح داده شد.