Wytwarzanie „winy obojętności” oraz kategorii „obojętnego świadka” na przykładzie artykułu Jana Błońskiego „Biedni Polacy patrzą na getto”

• Main Author: Tomasz Żukowski
• Format: Article
• Language: English
• Published: Institute of Slavic Studies, Polish Academy of Sciences 2014-06-01
• Series: Studia Litteraria et Historica
• Subjects: Holocaust; memory; public discourse in Poland
• Online Access: https://ispan.waw.pl/journals/index.php/slh/article/view/410

Producing the 'guilt of indifference' and the category of "indifferent witness". A case study of Jan Błoński’s 'Biedni Polacy patrzą na getto' Błoński’s article Biedni Polacy patrzą na getto (1987) is regarded as a milestone for the Polish awareness of the Holocaust. Błoński tried to tackle the issue of the Polish complicity, and his narration updated an important model in the Polish culture. It contained some facts about the wartime reality, but at the same time it overturned much of the knowledge about those times and rendered it mostly transparent. The analysis of Błoński’s article allowed me to elucidate the relation between the catharsis effect and the denial, which appeared as the effect of the article. The paper attempts at answering some important questions: What is the Polish complicity according to Błoński? What are the different perceptions of the relations between Poles and Jews? What is the perception of the majority? How the different opinions on the Polish complicity in the Holocaust are legitimised by the majority? How are they removed and delegitimised at the same time? [The article was prepared with financial support of the NPRH.]   Wytwarzanie „winy obojętności” oraz kategorii „obojętnego świadka” na przykładzie artykułu Jana Błońskiego „Biedni Polacy patrzą na getto” Tekst Jana Błońskiego Biedni Polacy patrzą na getto (1987) uznaje się za przełomowy dla polskiej świadomości zbiorowej dotyczącej Zagłady. Błoński stawia w nim problem polskiej współwiny. Jego narracja aktualizuje ważny wzór polskiej kultury. Zawiera elementy wiedzy o wojennych realiach, a jednocześnie ją unieważnia i czyni w dużym stopniu niewidoczną. Analiza tekstu Błońskiego pozwala uchwycić związek między efektem przełomu i jednoczesnym wyparciem. Autor pyta, w jaki sposób Błoński stawia kwestię polskiej winy, jakie wyobrażenia relacji polsko-żydowskich jej towarzyszą, jaki jest obraz polskiej większości, wreszcie – jak głosy na temat polskiej roli w eksterminacji Żydów zyskują prawo istnienia w zbiorowej świadomości, stając się prawomocnymi narracjami o historii i jak są z niej – niemal jednocześnie – usuwane i delegitymizowane. [Artykuł powstał w ramach projektu Wobec Zagłady – w stronę demitologizacji kategorii opisu. Kategoria „obojętni świadkowie” finansowanego przez NPRH.]