İKTİDAR VE AŞK: CİHANGİR ŞAH’IN NUR CİHAN BEGÜM’E OLAN AŞKININ TÜZİK-İ CİHANGİRİ’DEKİ YANSIMALARI

• Main Authors: Canan KUŞ BÜYÜKTAŞ, Sevilay KARATAŞ YOZGAT
• Format: Article
• Language: English
• Published: Dokuz Eylul University 2020-12-01
• Series: Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi
• Subjects: nur cihan; cihangir şah; babürlü devleti; tüzük-i cihangiri (cihangirname); nur jahanbegum; jahangir shah; baburid state; tuzuk-i jahangiri (jahangirnama)
• Online Access: https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/1251929
• ISSN: 1302-3284; 1308-0911

Öz: Babürlü hükümdarı Cihangir Şah’ın (1605-1627) eşi olan Nur Cihan’ın asıl adı Mihrünnisâ olup, 1577’de Kandehar’da doğmuştur. Babası Mirza Gıyas (Gıyâseddin et-Tahrânî), Annesi ise Asmat Begüm’dür. Nur Cihan’ın Cihangir Şah’tan önceki eşi olan Ali Kulu (Şir Afgan Bey), Bengal Burduran’da cagirdarlık yaparken Cihangir Şah’ın süt kardeşini öldürdüğü için, 1607’de öldürülmüştür. Bu süreçten sonra Mihrünnisa, kızı Ladili Begüm ile Agra’ya gönderilmiş ve bir süre tutsak kalmıştır. Daha sonra Saray’da Cihangir Şah’ın üvey annesi Sultan Begüm’ün hizmetine giren Mihrünnisa’nın 1611 yılı Nevruz kutlamaları sırasında Cihangirin onu görüp âşık olmasıyla hayatı değişmiştir. Mihrünnisa, artık padişahın eşi olmuştur. Onun adı önce Nur Mahal sonra da Nur Cihan olarak değişmiştir. Bu gelişmelerden sonra Nur Cihan’ın babası Mirza Gıyas, divan (vezir) ve saltanat vekilliği makamına, akrabaları da çeşitli devlet işlerine getirilmiştir. Nur Cihan, güzelliği, zekâsı ve yeteneği ile Babürlü hükümdarı Cihangir Şah’ı kısa sürede etkilemeyi başarmıştır. Öyle ki, Cihangir Şah, Nur Cihan Begüm’ün adına pençe (tuğra) yaptırmış ve para bastırmıştır. Bu durum Nur Cihan’ın ferman çıkarma ve emir verme hakkını doğurmuştur. Ayrıca Cihangir Şah’ın Tüzik-i Cihangiri (Cihangirname)’de kullandığı ifadelere bakıldığında, Nur Cihan Begüm’e ne denli kıymet verdiği açıkça anlaşılmaktadır. Bu bilgilerden yola çıkarak bu çalışmanın amacı; Cihangir Şah ve Nur Cihan Begüm arasındaki ilişkiyi inceleyip irdelemektir. Ayrıca Tüzük-i Cihangiri ışığında Nur Cihan Begüm’ün özelde Cihangir Şah’ın hayatındaki; genelde ise Babürlü Devleti’nin siyasi arenasındaki yeri ve önemini tespit etmektir. Çalışmada, Tüzük-i Cihangiri (Cihangirname) adlı eser merkezde olmakla birlikte konuya ilişkin zengin bilgiler içeren Ekbername ve Maasiru’l-Umerâ gibi diğer ana kaynaklardan yararlanılmıştır. Bununla birlikte Babürlü tarihi araştırmalarına yönelik güncel literatürden de faydalanılmıştır. Abstract: The real name of Nur Jahan, wife of the Baburidruler Jahangir Shah (1605-1627), was Mihrunnisaand she was born in Kandehar in 1577. Her father was Mirza Gıyas (Gıyâseddin et-Tahrânî), and her mother was Asmat Begum. Ali Kulu (Shir Afgan Bey), the husband of Nur Jahan before Jahangir Shah, was killed in 1607 for killing Jahangir Shah's milk sibling while serving as a jagirdar in Burduran, Bengal. After this process, Mihrunnisa was sent to Agra with her daughter Ladili Begum and remained a prisoner for some time. Later, Mihrunnisa entered the service of Jahangir Shah's stepmother Sultan Begum at the Palace, her life changed when Jahangir saw her and fell in love with her during the celebrations of Nowruz in 1611. Mihrunnisa was now the wife of the Sultan. Her name changed first to Nur Mahal and then to Nur Jahan. After these developments, Nur Jahan's father, Mirza Ghiyas, was appointed to the office of the diwan (vizier) and deputy of the Sultanate, and Nur Jahan's relatives were brought to various state affairs. Nur Jahan managed to impress Baburidruler Jahangir Shah in a short time with her beauty, intelligence and talent. So much so that JahangirShah had the tughra made in the name of Nur Jahan Begum and printed money in her name. Due to this situation, Nur Jahan had the right to issue a decree and give orders. In addition, when the expressions used by Jahangir Shah in Tuzuk-i Jahangiri (Jahangirnama) are examined, it is clearly understood how much he valued Nur Jahan Begum. Based on this information, the purpose of this study is to examine and analyze the relationship between Jahangir Shah and Nur Jahan Begum. In addition, in the light of Tüzük-i Jahangiri, the purpose of this study is to determine the place and importance of Nur Jahan Begum in the life of Jahangir Shah in particular and in the political arena of the Baburidstate in general. In the study, although the work named Tuzuk-i Jahangiri (Jahangirnama) was used as the main work, other main sources such as The Akbarnama and The Maathir-ul-Umarâ, which contain rich information on the subject, were used. In addition, current literature on Baburid historical research was also used.