Gadamer jako nihilista niespełniony? Głos krytyczny w sprawie Gianniego Vattima nihilistycznej interpretacji hermeneutyki

• Main Author: Paweł Sznajder
• Format: Article
• Language: deu
• Published: Institute of Philosophy of the Jagiellonian University 2018-03-01
• Series: The Polish Journal of Aesthetics
• Subjects: gadamer; język; nihilizm; logos; prawda
• Online Access: https://pjaesthetics.uj.edu.pl/documents/138618288/139590847/2.PJA.48.sznajder.pdf/0acc451e-e063-48e7-922c-5049fedf27c7
• ISSN: 2544-8242; 2544-8242

Artykuł jest próbą polemiki z tezą Gianniego Vattima stwierdzającą ścisłe związki filozofii hermeneutycznej Hansa-Georga Gadamera z nihilizmem, co miałoby oznaczać odrzucenie pojęcia prawdy i sfery faktów. Staram się przeciwstawić tej tezie, ukazując, że jedna z fundamentalnych kategorii hermeneutyki — kategoria języka — nie implikuje, jak zwykło się uważać, nihilistycznej fabularyzacji świata, o której mówi Nietzsche, ale służy odsłanianiu prawdy. Badanie oparte zostało na wystąpieniu Gadamera Cóż to jest prawda?, pochodzącym z okresu klarowania się poglądów autora Prawdy i metody na hermeneutykę, w którym autor, powołując się na Nietzschego, daje do zrozumienia, że nie zamierza kontynuować jego radykalnego projektu. Dystans względem autora Wiedzy radosnej w pewnym stopniu poświadcza również korespondencja Gadamera z Leo Straussem, dotycząca znikomej roli Nietzschego w Prawdzie i metodzie. Gadamer, choć podejmuje krytykę pojęcia prawdy funkcjonującego w naukach przyrodniczych, nie odrzuca prawdy samej, lecz stara się ją odnajdywać w naukach humanistycznych. Hermeneutyka, w zamyśle jej twórcy, nie może być rozumiana jako destrukcja, ale jako odsłanianie logosu w języku, który nie jest narzędziem dopasowywania świata do własnych popędów czy kategorią implikującą odrzucenie sfery faktów, lecz medium zapośredniczającym kontakt bytu ludzkiego z prawdą z jednej strony i sposobem bycia Dasein z drugiej. Wedle Vattima dystans wobec nihilizmu i koncentrowanie się Gadamera na pojęciu logosu i prawdy muszą zostać w hermeneutyce przezwyciężone. Wydaje się jednak, że hermeneutyka Gadamera, stawiająca nihilizmowi opór, może być filozofią, w której interpretacja nie jest konstruowaniem, lecz odkrywaniem sensu tekstu. To, nie zaś jej rzekome „nihilistyczne powołanie”, świadczy o aktualności i ważności tej myśli w naukach humanistycznych.