بررسی نقش اقلیم روی فرآیندهای هوازدگی سنگ ها براساس مدل های پلتیر در ایران

• Main Author: علی حنفی
• Format: Article
• Language: fas
• Published: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح 2014-04-01
• Series: اطلاعات جغرافیایی
• Subjects: اقلیم; هوازدگی; مدل های پلتیر; ایران; مورفوژنتیک; سیستم اطلاعات جغرافیایی
• Online Access: http://www.sepehr.org/article_13058_374b88cf48723dfd6e41a5d789d1320f.pdf
• ISSN: 2588-3860; 2588-3879

هوازدگی زمانی رخ می‌دهد که سنگ‌های سطحی زمین در اثر فرایندهای فیزیکی، شیمیایی و یا بیولوژیکی شکسته و یا تغییر شکل می‌دهند. این عمل می‌تواند توسط باد، آب، اقلیم، عوامل گیاهی و جانوری صورت گیرد. این مطالعه براساس مدل‌های لویس پلتیر انجام شده که در این مدل‌ها از دو متغیر متوسط دما و بارش سالانه استفاده گردیده است. پلتیر با استفاده از این دو متغیر هفت مدل را مشخص کرد که می توانند انواع مختلف پدیده‌های هوازدگی را توصیف کنند.از بین این مدل‌ها دو مدل مربوط به رژیم‌های هوازدگی و رژیم‌های مورفوژنتیکی در مورد کشور ایران مورد بررسی قرار گرفته و رژیم‌های مربوط به هر ایستگاه از روی نمودارهای مربوطه تعیین گردید. به منظور مطالعه و بررسی وضعیت هوازدگی و مناطق ژئومورفولوژیکی در سطح کشور، داده‌های اقلیمی شامل میانگین بارش و دمای سالانه 143 ایستگاه سینوپتیک که دارای داده و طول دوره آماری مناسب بودند از سایت سازمان هواشناسی اخذ گردیده و در یک پایگاه داده در محیط GIS ثبت گردید. در ادامه بعد از بررسی روند دما و بارش در کشور، رژیم‌های مربوط به هر ایستگاه از روی مدل‌های پلتیر تعیین و بعد از دادن ارزش وزنی به آنها در پایگاه داده مربوطه ثبت گردیده و سپس نقشه‌های مربوطه در محیط Arcmap تولید گردید. نتایج حاصل نشان داد که از نُه وضعیت مورفوژنتیکی موجود در مدل پلتیر، پنج وضعیت در شرایط اقلیمی ایران اتفاق می‌افتد به طوری که بیشتر بخش‌های واقع در فلات مرکزی، شرق و جنوب کشور در منطقه خشک، مناطق کوهستانی کشور، ارتفاعات زاگرس و البرز دارای رژیم نیمه خشک، ایستگاه‌های واقع در سواحل جنوبی دریای خزر و دامنه‌های غربی زاگرس دارای رژیم معتدل و ساوان می‌باشند. از نظر وضعیت هوازدگی نیز مناطق واقع در فلات مرکزی و جنوب کشور دارای هوازدگی خیلی کم، مناطق کوهستانی کشور مثل ارتفاعات زاگرس، البرز و شمال غرب دارای هوازدگی مکانیکی در سطح ضعیف، در برخی از ایستگاه‌های واقع در دامنه‌های شمالی البرز و دامنه‌های غربی زاگرس هوازدگی شیمیایی همراه با عمل یخبندان تا هوازدگی شیمیایی متوسط و در چند ایستگاه واقع در سواحل جنوبی دریای خزر هوازدگی شیمیایی در سطح شدید رخ می‌دهد.