ارزیابی تبخیر و تعرق در استان همدان

• Main Authors: علی براتیان, زهره مریانجی
• Format: Article
• Language: fas
• Published: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح 2002-01-01
• Series: اطلاعات جغرافیایی
• Online Access: http://www.sepehr.org/article_28472_995ae0553e9159a858141d2fc22a6a58.pdf
• ISSN: 2588-3860; 2588-3879

فرآیند تبدیل آب به بخار را تبخیر گویند که در آن مولکول­ های آب با گرفتن 600 کالری حرارت سطح آب را ترک می­ کنند این فرآیند می­ تواند از سطح آب­ های آزاد یا از سطح خاک و یا بوسیله گیاهان انجام شود. مقدار آبی که وسیله گیاهان به جو داده می­شود، تعرق می­ نامند. مقدار تبخیر از سطوح خاک و گیاه را نمی­ توان از یکدیگر تفکیک کرد به همین جهت به مجموعه مقدار تبخیر از سطوح خاک و تعرق از شاخ و برگ گیاه، تبخیر و تعرق (evapotranspirathon) گفته می­ شود. اهمیت تبخیر و تعرق از اینجا معلوم می­ گردد که یادآوری کنیم در سطح دنیا 57 درصدآبی که روی خشکی­ ها می­ ریزد مستقیماً تبخیر می­ شود. عوامل مؤثر بر تبخیر بسیارند که از موارد مهم آن می­ توان: تابش خورشید، میزان رطوبت موجود در طبیعت، باد و سرعت آن را نام برد. تابش خورشید انرژی  مورد نیاز برای عمل تبخیر را فراهم می­ سازد از این رو در طی روز و در فصل تابستان به دلیل تابش بیشتر خورسید انرژی بیشتری برای عمل تبخیر وجود دارد و تبخیر در این هنگام به حداکثر خود می­ رسد. همچنین در عرض ­های شمالی است. میزان رطوبت یا درجه اشباع هوا نیز در میزان تبخیر مؤثر است، چنانچه در هوای خشک میزان تبخیر بیشتر از هوای مرطوب است و باد با خارج نمودن لایه اشباع و جایگزین کردن هوای خشک­تر عمل تبخیر را تشدید می­ کند. تعیین میزان تبخیر و تعرق در مناطق مختلف از چند نظر حائز اهمیت می ­باشد: اولاً رطوبت از طریق تبخیر دمای منطقه را کنترل می­کند و لذا اندازه ­گیری آن می­ تواند در تعیین نوع اقلیم منطقه مؤثر باشد. ثانیاً تبخیر از سطح رودخانه، دریاچه و مخازن مختلف باعث تلفات آب می­شود که لازم است مقدار آن محاسبه شود. ثالثاً تبخیر و تعرق از سطح پوشش گیاهان داخل حوضه آبریز که آن نیز جزء تلفات آب به حساب می­ آید، از اجزای مهم چرخه آب محسوب می ­شود. رابعاً میزان آبی که در طرح ­های آبیاری به مصرف زراعت و درختان می­ رسد نیز براساس تبخیر و تعرق انجام می­ گیرد و تعیین ابعاد شبکه­ های آبیاری ارتباط مستقیمی با مقدار و زمان آی مصرفی که به صورت تبخیر و تعرق وارد جو می­ شود، دارد. از آنجا که استان همدان به عنوان یکی از مناطق کشاورزی کشور محسوب می­ شود، لذا مطالعه تبخیر و تعرق و میزان آن در این استان به منظور برآورد نیاز واقعی گیاه به آب و توسعه اقتصادی منطقه ضرورت دارد. اندازه­گیری تبخیر و تعرق به دو صورت انجام می­ پذیرد: روش مستقیم که اندازه­ گیری آن با دستگاه لایسیمتر و تشت تبخیر و غیره انجام می­ شود و روش دوم اندازه­ گیری تجربی است که در آن معمولاً از فرمول­ های و معادله­ های عملی برای تخمین میزان تبخیر و تعرق استفاده می­ شود.