بکُشتی، به گُشنی یا به کُشتی؟ (بررسیِ مجدّدِ چهار بیت بحث‌برانگیز شاهنامه دربارۀ ضحّاک)
فردوسی در اوایل پادشاهی ضحّاک چهار بیت در بیان بی‌رسمیِ هوس‌آلود او سروده است: پس آیین ضحّاک وارونه‌خوی ز مردان جنگی یکی خواستی کجا نامور دختری خوب‌روی پرستنده کردیش در پیش خویش چنان بُد که چون می‌بدیش آرزوی بکشتی/ به گُشنی/ به کشتی که با دیو برخاستی به پرده اندرون پاک بی‌گفت‌و‌گوی نه رس...
| Main Author: | |
|---|---|
| Format: | Article |
| Language: | Avestan |
| Published: |
University of Tabriz
2019-02-01
|
| Series: | زبان و ادب فارسی |
| Subjects: | |
| Online Access: | https://perlit.tabrizu.ac.ir/article_8526_810c4d316639a38befe71d9294601bac.pdf |
| Summary: | فردوسی در اوایل پادشاهی ضحّاک چهار بیت در بیان بی‌رسمیِ هوس‌آلود او سروده است: پس آیین ضحّاک وارونه‌خوی ز مردان جنگی یکی خواستی کجا نامور دختری خوب‌روی پرستنده کردیش در پیش خویش چنان بُد که چون می‌بدیش آرزوی بکشتی/ به گُشنی/ به کشتی که با دیو برخاستی به پرده اندرون پاک بی‌گفت‌و‌گوی نه رسم کیی بُد نه آیین کیش دشواری اصلیِ این قطعه در ضبط، قرائت و معنای مصراع دومِ بیت دوم و سپس ارتباط یا استقلال معناییِ دو بیتِ آغازین و دو بیت پایانی است. در نسخه‌های شاهنامه ده ضبط مختلف برای مصراع دومِ بیت دوم دیده می‌شود و شارحان و محقّقان هم ده معنا برای آن پیشنهاد کرده‌اند. نگارنده با نقد ضبط‌ها، خوانش‌ها و معانیِ گوناگون و بر پایۀ دلایل و قراینی مانندِ نگاشتۀ «بکشتی» در بیشترِ دست‌نویس‌ها، بودن مصراعی مشابه به لحاظِ نحوی و معنایی در جای دیگر شاهنامه، توجّه به دریافتِ سنّتیِ بعضی کاتبان و خوانندگان شاهنامه از طریقِ نسخه‌بدل‌های این ابیات، توضیح گزارشی در بندهش و... ضبط و قرائتِ «به کشتی که با دیو برخاستی» را محتمل‌تر می‌داند و برای هر چهار بیت به صورت پیوسته (موقوف‌المعانی) این تفسیر را پیشنهاد می‌کند که ضحّاک به هنگامِ برانگیخته شدن شهوتش دختری خوب‌روی و پاک‌دامن را در اختیار مردی جنگجو و دیوافکن می‌نهاد تا در برابر نگاه او با آن دختر نزدیکی کند و منظور فردوسی از «آیین ضحّاک وارونه‌خوی» احتمالاً همین کارِ ناشایست است. |
|---|---|
| ISSN: | 2251-7979 2676-6779 |