İki Din Taşıyan İstavriler ve Propaganda

• Main Author: Aydın ÖZGÖREN
• Format: Article
• Language: English
• Published: Karadeniz Technical University 2019-12-01
• Series: Karen: Karadeniz Araştırmaları Enstitüsü Dergisi
• Subjects: crypto christians; the istavris; kromlus; gümüşhane; akdağmadeni; trabzon; gizli hristiyanlar; i̇stavriler; kromlular
• Online Access: https://dergipark.org.tr/tr/pub/karen/issue/51434/668112?publisher=ktu
• ISSN: 2458-7680; 2458-9705

1461 yılında Trabzon’un Müslümanlar tarafından fethedilmesi şehirde din değiştirme olaylarını tetiklemiştir. Ancak şehirde yaşayan bazı Hristiyanlar Müslümanlığı seçmiş gibi görünseler de gizliden eski inançlarını yaşamaya devam etmişlerdir. Gizli din taşıyan bu topluluk Trabzon Vilayeti’nde Trabzon-Gümüşhane tarihi yol üzerinde bulunan Sümela Manastırının bulunduğu ve Hristiyanlığın eskiden beri merkezi konumunda olan Maçka ve civarındaki bölgede kendini göstermiştir. Daha iç taraflarda ise aynı durum Gümüşhane sancağı, Torul Kazasına bağlı ve madencilikle bilinen Krom ve İstavri köylerinde görülmüştür. Bölgede yaşayan İstavriler daha sonra Ankara Vilayeti, Yozgat Sancağı’na bağlı Akdağmadeni bölgesine göç etmişler ve iki dinli inançlarını burada da devam ettirmişlerdir. Uzun yıllar dışarıdan Müslüman ve gizliden Hristiyan olan bu topluluk Rusya’nın bölgede etkinliğini arttırması, Batılı devletlerin müdahalesi ve Tanzimat ve Islahat Fermanlarının Osmanlı vatandaşlarının istediği dinin gereklerini serbestçe yerine getirebilecekleri yönündeki ifadelerinden cesaret alarak yeniden eski inançları olan Hristiyanlığa döneceklerini ilan etmişlerdir. Batılı devletlerinin Osmanlı Devleti’nin içişlerine karışma aracı olan bu mesele Osmanlı Devleti’ni uzun süre meşgul etmiştir. Özellikle Birinci Dünya Savaşı sonunda Paris’te toplanan Sulh Konferansı’nda İstavriler meselesi Yunanistan tarafından propaganda malzemesi olarak kullanılmıştır. Milli Mücadele’nin başarıyla sonuçlanmasıyla Türkiye ve Yunanistan Devletleri arasında imzalanan Mübadele Anlaşması sonucu Gizli Hristiyan topluluğun Anadolu’dan göç etmesiyle mesele gündemdeki yerini kaybetmiştir.