تأثیر برخی عوامل محیطی بر صفت‌های مورفولوژیکی، آناتومیکی و فیتوشیمی عناب (Ziziphus jujuba Miller) در استان خراسان جنوبی

• Main Authors: مینا ربیعی, نرگس بیجاری, یونس عصری, غلامرضا بخشی خانیکی
• Format: Article
• Language: fas
• Published: University of Isfahan 2020-06-01
• Series: Zīst/shināsī-i Giyāhī-i Īrān
• Subjects: تنوع ژنتیکی; فعالیت آنتی‌اکسیدانی; گیاه دارویی; ویژگی‌های اکولوژیکی
• Online Access: https://ijpb.ui.ac.ir/article_25631_2b443b4fca68343f5aa53c0349fc69cc.pdf
• ISSN: 2008-8264; 2322-2204

عناب (Ziziphus jujuba Miller) یکی از گیاهان دارویی ارزشمند است که در طب سنتی و صنایع دارویی کاربرد فراوان دارد. این گونه بومی ایران است و به‌دلیل دامنه بردباری اکولوژیکی وسیع در مناطق مختلف کشور با شرایط اقلیمی متفاوت به‌صورت طبیعی و کاشته‌شده پراکنش دارد. هدف از انجام این پژوهش بررسی تأثیر عوامل اکولوژیکی بر صفات مورفولوژیکی، آناتومیکی و فیتوشیمی جمعیت‌های طبیعی عناب در سه منطقه شاهرخت، القور و بیجار استان خراسان جنوبی است. بیشترین مقادیر صفات مورفولوژیکی شامل ارتفاع، قطر برابر سینه، قطر تاج و سطح تاج‌پوشش درختان، طول، عرض و وزن میوه به رویشگاه شاهرخت، و طول و عرض برگ به رویشگاه القور مربوط است. بیشترین مقادیر صفات آناتومیکی شامل تعداد لایه‌ها و ضخامت پارانشیم اسفنجی، ضخامت اپیدرم، رگبرگ اصلی و غلاف آوندی و طول روزنه در رویشگاه بیجار مشاهده شد. همچنین، بیشترین مقادیر ضخامت پهنک، مزوفیل و کوتیکول و همچنین تعداد لایه‌ها و ضخامت کلانشیم و پارانشیم نردبانی و تعداد روزنه مربوط به رویشگاه شاهرخت است. علاوه براین، بیشترین مقادیر صفات فیتوشیمی شامل عصاره و فعالیت آنتی‌اکسیدانی به رویشگاه بیجار و مقادیر فنل و فلاونوئید کل به رویشگاه شاهرخت اختصاص دارد. تجزیه واریانس نشان داد که بین همه این صفات در سه جمعیت اختلاف معنی‌داری وجود دارد. نتایج همبستگی پیرسون نشان داد که در بین عوامل محیطی، بارندگی، دمای سالانه و ارتفاع از سطح دریا به‌ترتیب بیشترین همبستگی معنی‌دار را با صفات بررسی‌شده دارند. میوه عناب خواص دارویی و خوراکی دارد، اما در هیچ‌یک از رویشگاه‌ها این دو مزیت همزمان مشاهده نمی‌شود. در رویشگاه شاهرخت میوه‌ها درشت‌تر هستند و در رویشگاه بیجار فعالیت آنتی‌اکسیدانی بیشتری دارند.