İslam Muhâkeme Hukukunda Yaygın Duyuma Dayalı Şahitliğin (Eş-Şehâde Bi’t-Tesâmuʻ) Kabulü

• Main Author: Bilal Esen
• Format: Article
• Language: English
• Published: Yediveren Press 2015-06-01
• Series: Marife Dini Araştırmalar Dergisi
• Subjects: İslam Muhakeme Hukuku; Yaygın Duyuma Dayalı Şahitlik; Hearsay Kuralı; Tesâmuʻ Yoluyla Şahitlik; İstihsan
• Online Access: https://www.marife.org/marife/article/view/736

Bu makalede, yaygın duyuma dayalı şahitliğin fıkıhtaki teorik çerçevesini, meşruiyet gerekçelerini, bazı çağdaş kanunlardaki yerini tespit etmek ve ardından da günümüzde varlığını sürdürme imkânını sorgulamak amaçlanmıştır. Bilgiler fıkıh kitaplarından ve çağdaş kanunlardan taranmış, tahlil, tasvir ve mukayeseli değerlendirmeleri yapılmıştır. Yaygın duyuma dayalı şahitliğin, İslam muhakeme hukukunda istisna teşkil eden bir ispat delili olduğu görülmektedir. Bu tür şahitliğin temel özelliği, şahitliğe konu olan bilginin elde ediliş biçimidir. Bir diğer özellik ise bilginin kaynağının mahkemede açıklanmamasıdır. Yaygın duyuma dayalı şahitliğin meşruiyeti, bazı hukuki olaylar hakkında hakiki şahitleri bulmanın zorluğu gerekçesine dayanmaktadır. Bu gerekçeyi Hanefiler istihsan delili kapsamında görmektedirler. Günümüzde, tescilin yaygınlaşmasına ve resmi kayıtların daha güvenli saklanabilmesine rağmen yaygın duyuma dayalı şahitliğe olan ihtiyacın ortadan kalkmadığı ve çeşitli kanunlarda yer aldığı görülmektedir. Yaygın duyuma dayalı şahitliğin kabulüyle İslam muhakeme hukukuna sağlanan katkı, fıkhın dinamizm sağlayan geleneklerinin anlaşılması noktasında bir numune olup benzer konularda yol gösterici olabilecektir.