PERSPEKTYWY: PRZESTRZENNA I CZASOWOWAA ANTROPOLOGIA FILOZOFICZNA ROMANA INGARDENA

• Main Author: Janina Makota
• Format: Article
• Language: deu
• Published: Institute of Philosophy of the Jagiellonian University 2004-03-01
• Series: The Polish Journal of Aesthetics
• Online Access: https://pjaesthetics.uj.edu.pl/documents/138618288/139072853/eik_7-8_6.pdf/780514e5-b6f9-48df-82d6-9b288e0d7fea

Zgodnie z definicją podaną przez Ingardena, zarówno perspektywa przestrzenna, jak i czasowa polega na prawidłowych odchyleniach zawartości wyglądów spostrzeganych przedmiotów (procesów, zdarzeń) w stosunku do obiektywnych ich cech. Perspektywa przestrzenna pozwala odkryć, że przestrzeń naszego spostrzeżenia jest „przestrzenią zorientowaną”. Perspektywa czasowa na rozmaite sposoby skraca lub wydłuża czas minionych procesów. Wymaga ona również odpowiedniego układu orientacji.Omówiono perspektywy przestrzenne i czasowe w dziele literackim – i to zarówno w samym dziele, jak i jego konkretyzacji.Sięganie w przeszłość może mieć za przedmiot także naszą własną osobę.Perspektywa czasowa może tu zmieniać nie tylko nasze własności, ale i samo„ja” będące ich podmiotem. Opisane przez Ingardena przeżywanie czasu wy-klucza pojmowanie „ja” jako fantomu wytwarzanego przez życie w teraźniejszości oraz perspektywy czasowe.W końcowych uwagach podkreślono, że perspektywa przestrzenna nie do-puszcza odchyleń od rządzących nią praw, natomiast jeśli chodzi o perspektywę czasową, to mamy nad nią pewną władzę. Wciąż nowe perspektywy przestrzenne rozszerzają naszą wiedzę o świecie, ale tylko perspektywa czasowa może wspomagać budowanie naszej osobowości.