Türkçe Deyimlerde Dil Farkındalığı ve İşlevsel Dil Kullanımı

• Main Authors: Bilginer Onan, Hüseyin Özçakmak
• Format: Article
• Language: English
• Published: Mehmet KURUDAYIOĞLU 2014-01-01
• Series: Ana Dili Eğitimi Dergisi
• Subjects: Deyim; İşlevsel Dil Kullanımı; Dil Farkındalığı; Ana Dili Eğitimi
• Online Access: http://www.anadiliegitimi.com/issue/1355/15983

Bu çalışmada, Türk halk edebiyatı kültürünün anonim ürünlerinden biri olan deyimler, ana dili eğitimi çerçevesinde, dil farkındalığı ve işlevsel dil kullanımı yönünden analiz edilmiştir. Çalışmanın giriş bölümünde, deyimler hakkında kuramsal bir bilgi zemini oluşturulduktan sonra çalışmanın temel kavramları olan dil farkındalığı ve işlevsel dil kullanımı hakkında bilgi verilmiştir. Çalışmanın birinci bölümünde, deyimlerin temel dil becerileri açısından analizleri yer almaktadır. Bu bağlamda konuşma, dinleme, yazma ve okuma kavramlarıyla ilgili olan sözler, literatür tarama yöntemiyle 4 ayrı kaynaktan ayrı ayrı derlenmiş; yüzey yapı açısından benzer olanlar elenmiştir. Bu eleme sonucunda, sadece dil öğretiminde tanımlanan temel dil becerileriyle ilgili olan 526 adet deyim tespit edilmiştir. Ardından, dille ilgili olan deyimler konuşma, dinleme, okuma ve yazma öğrenme alanlarına göre ayrı ayrı tasnif edilmiş ve bu tasnifler çerçevesinde analizleri yapılmıştır. Analizler sonucunda elde edilen veriler tablolaştırılıp yorumlanmıştır. Çalışmanın sonucunda dille ilgili olduğu tespit edilen 526 adet deyimin %80.42’sinin (423 adet) konuşmayla, %10.84’ünün (57 adet) dinlemeyle, %7.22’sinin (38 adet) yazmayla ve %1.52’sinin (8 adet) okumayla ilgili olduğu tespit edilmiştir. Bu deyimlerin önemli bir bölümünde dilin davranış yönüyle ilgili bilimsel terminolojiye yansımamış durumların ayrıntılı bir şekilde terimleştirildiği görülmüştür. Deyimler, dilin davranış yönüyle ilgili ayrıntılı durumları sözlü ve yazılı dilde terimleştirme özelliğine sahiptir. Bu örneklerin özellikle sözlü dilde ağırlıklı olarak kullanılması bireyin işlevsel dil kullanma becerisini geliştirmesi bakımından son derece önemlidir.