Kale-i Tavas (Tabae) antik kentinin (Kale-Denizli) jeolojik ve jeoteknik özellikleri

• Main Authors: Turgay Beyaz, Mustafa Selman Arsay
• Format: Article
• Language: English
• Published: Pamukkale University 2017-12-01
• Series: Pamukkale University Journal of Engineering Sciences
• Subjects: kale-i tavas; tabae; mass movement; landslides; fracture; water retention structure; kütle hareketi; heyelan; çatlak; su tutma yapıları
• Online Access: https://dergipark.org.tr/tr/pub/pajes/issue/33119/377517

Antik bir yerleşim yeri olan Kale-i Tavas (Tabae) bir tepe üzerine kurulmuştur. En üstte yatay tabakalı gölsel kireçtaşı birimi ve altında çakıllı, kumlu ve killi birimler yer almaktadır. İki jeolojik birim arasında açısal uyumsuzluk vardır. Jeolojik birimler, çatlaklıdır. Tabae, heyelan ve kaya düşmeleri nedeniyle 1954 yılında terkedilmiştir. Tabae’da tarihi dönemlerden beri, insan eliyle kazılmış su tutma yapıları (sarnıç, kuyu, yeraltı açıklığı, galeri vb.) bulunmaktadır. Yağış suları buralarda biriktirilerek kullanılmıştır. Kütle hareketlerinin meydana gelmesinde çatlakların, suyun ve depremlerin etkisinin olup-olmadığı araştırılmıştır. Alan içerisinde tespit edilen kuyular, sarnıçlar, çatlaklar, litolojik birimler 1/2000 ölçekli haritaya aktarılmıştır. Denizli ve çevresi 1. derece deprem bölgesindedir. Bölgede, birçok hasar yapıcı deprem meydana gelmiştir. Laboratuvarda deneyler yapmak amacıyla kaya ve zemin örnekleri alınmıştır. Kuru halde kaya numunelerin yoğunluğu: 23.3-24.4 kN/m3 ve tek eksenli sıkışma dayanımı: 12-25 MPa arasındadır; ıslak halde yoğunluk 23.7-25.6 kN/m3 ve tek eksenli sıkışma dayanımı: 5-12 MPa değerleri arasında değişmektedir. Çatlak içine dolan suyun donması, deprem, boşluk suyu basıncının artması ve nemlenmeye bağlı kohezyon değerinin azalması vb. faktörler kütle hareketlerini hızlandıran başlıca etkenlerdir. Siltli killi kumlarda yapılan deneylerde kohezyon 16-25 kPa; içsel sürtünme açısı 18-20° arasında değişmektedir. Elde edilen tüm bulgular bir arada değerlendirildiğinde; insanlar tarafından kazılan su tutma yapılarının ve çatlakların çalışma alanındaki kütle hareketlerini tetiklediği sonucuna varılmıştır.