نقش تلقیح بذر گندم (Triticum aestivum L) با کودهای زیستی در کاهش خسارت ناشی از تنش خشکی

• Main Authors: جواد حسن پور, بهنام زند
• Format: Article
• Language: fas
• Published: University of Guilan 2014-09-01
• Series: علوم و تحقیقات بذر ایران
• Subjects: ازتوباکتر; پروتیین; خشکی; گندم; فسفر; میکوریزا
• Online Access: https://jms.guilan.ac.ir/article_1322_771c94dfcaeb64bd95f234fc521c749d.pdf
• ISSN: 2476-3780; 2476-3780

به‌منظور بررسی اثر تلقیح بذر گندم با کودهای زیستی در کاهش خسارت تنش خشکی انتهای فصل رشد، آزمایشی در سال زراعی 91-1390 در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان تهران اجرا شد. چهار تیمار تلقیح بذر با کود زیستی (عدم تلقیح، تلقیح با قارچ میکوریزا <em>Glomus intraradices</em>، تلقیح با باکتری ازتوباکتر <em>Azotobacter</em><em>chroococcum</em> و تلقیح با هر دو ریزجاندار) در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در 3 تکرار مورد ارزیابی قرار گرفتند و همزمان، آزمایش مشابه دیگری ( تیمارهای یکسان، نوع خاک یکسان و شرایط کاشت، داشت و برداشت مشابه) اما در محیط تنش (قطع آبیاری در زمان ورود 50 درصد بوته‌ها به فاز گلدهی) اجرا شد. نتایج نشان داد که تنش قطع آبیاری در زمان 50 درصد گلدهی سبب کاهش عملکرد دانه در سطح آماری 1 درصد شد. میانگین عملکرد دانه با 3/21 درصد کاهش از 7763 کیلوگرم در هکتار برای آبیاری مطلوب به 6108 کیلوگرم در هکتار رسید و به­طور عمده ناشی از کاهش تعداد دانه در خوشه، تعداد پنجه بارور، عملکرد ماده خشک و تا حد کمتری وزن هزار دانه بود. درصد پروتیین و فسفر دانه در شرایط تنش، افزایش نشان داد اما این افزایش تنها برای درصد پروتیین معنی‌دار بود. تعداد پنجه بارور، تعداد دانه در سنبله، وزن هزار دانه، عملکرد زیستی، عملکرد دانه، درصد و عملکرد پروتیین، درصد و عملکرد فسفر و محتوای نسبی آب برگ تحت تأثیر تلقیح بذر با کود زیستی قرار گرفتند. اثر مثبت تلقیح بذر بر عملکرد دانه، برای قارچ میکوریزا تا حدی بیشتر از ازتوباکتر بود اگرچه هر سه سطح تلقیح سبب افزایش میانگین عملکرد دانه در مقایسه با شاهد شد. میانگین عملکرد دانه در تیمار تنش و بدون انجام تلقیح معادل 5437 کیلوگرم در هکتار بود اما در همین شرایط، انجام تلقیح سبب افزایش آن به 6463، 6129 و 6403 کیلوگرم در هکتار به‌ترتیب برای میکوریزا، ازتوباکتر و تلقیح توأم گردید. درصد و عملکرد پروتیین و همچنین درصد و عملکرد فسفر دانه در اثر تلقیح بذر افزایش نشان داد. تنش خشکی در فاز زایشی اثری بر محتوای نسبی آب برگ نداشت. با این‌حال انجام تلقیح سبب افزایش درصد محتوای نسبی آب برگ‌ها و بهبود دوام سطح برگ گندم شد.