Arap Dilinde İ‘lâl Kuralları ve Uygulamalı Örnekleri

• Main Author: Selman Yeşil
• Format: Article
• Language: Arabic
• Published: Şırnak Üniversitesi 2019-06-01
• Series: Şırnak Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi
• Subjects: arabic language and rhetoric; i̇‘lâl rules; sarf science; illet letters; saheeh verbs; mutel verbs; sarf ilmi; i̇llet harfleri; arap dili ve belagatı; i̇‘lâl kuralları; sahîh fiiller; mu‘tel fiiller
• Online Access: https://dergipark.org.tr/tr/pub/sirnakifd/issue/45633/539575?publisher=www-sirnak-edu-tr
• ISSN: 2146-4901; 2667-6575

Fiil, Arap dilinde cümleyi oluşturan temel unsurlardan biridir. Fiillerin ifade ettiği anlamlara göre kullanıldığı kipleri ve çekim esnasında geçirdiği değişimleri ele alan bilim dalına ‘Sarf ilmi’ denir. Arapçada kökeninde ‘illet harfleri’ olan elif (ا), vâv (و), yâ (ي) harflerini barındıran ve ‘mu‘tel’ olarak isimlendirilen fiillerin çoğu i‘lâle/değişime uğramaktadır. Bu değişim, özellikle Arapçayı sonradan öğrenenler için uygulanması zor bir hususu teşkil ettiği gibi zihinlerde Arapça öğrenimi açısından aşılmaz bir engel olarak da görülmektedir. Arapçada fiillerdeki değişim iki ana bölümde incelenebilir. Birincisi genel ilkeler çerçevesinde ve hemen hemen tüm örneklerde gelişen değişimlerdir. Bu tür değişimlere ‘Sarfî/kıyâsî değişimler’ denilir. İkinci tür değişim ise kurala dönüşmemiş ve lokal düzeyde kalmış değişimlerdir. Bu tür değişimlere de ‘Lugavî/ semâ‘î değişimler’ denilir. Çalışmada ilke olarak sarfî değişimler ele alınacaktır. Fonetik uyumu amaçlayan değişimin Arap dilini sonradan öğrenenler için bazı zorluklar barındırdığı da bir gerçektir. Ancak fiillerdeki değişimin nedenleri ve hemen hemen tüm örneklerdeki yeknesaklığı göz önünde bulundurulduğunda söz konusu değişimin tamamen belirli kurallar ekseninde geliştiği görülecektir. Bu kuralların bilinmesiyle örneklerdeki değişimin nedenleri de anlaşılacaktır. Bu amaçla çalışmamızda Arapça fiillerdeki i‘lâl kurallarının perde arkası irdelenecek ve söz konusu kuralların geçerliliği örnekler ışığında incelenecektir.