MÜSLÜMAN OLMAYANLARIN CEHENNEM’DE GÖRECEKLERİ AZÂBIN EBEDÎLİĞİ SORUNU

• Main Author: HASAN RIZA ÖZDEMİR
• Format: Article
• Language: Turkish
• Published: Ankara University 2017-06-01
• Series: Dini Araştırmalar
• Subjects: Hell; Azâb; Infinite; Non-Muslim; Cehennem; Sonsuz; Gayr-i Müslim
• Online Access: http://dergipark.gov.tr/da/issue/29925/323974?publisher=motifyayincilik

Cehennem azâbının ebedîliği konusu, İslâm tarihinin ilk devirlerinden itibaren bir ilmî mesele olarak ele alınmıştır. Günümüzde de bu tartışmalar devam etmektedir. Asr-ı saadetten uzaklaşıldıkça, yabancı kültürlerin etkisiyle İslâm âleminde Kur’an’dan sapmalar baş göstermiş ve birçok bozuk görüşler, inançlar ve fırkalar ortaya çıkmıştır. Bunların desteklenmesi amacıyla da hadisler uydurulduğu tarihsel olarak variddir. Kur’an âyetleri de keyfi olarak te’vil edilmiştir. Makalede bu görüş müzakere olunacaktır.İslâm’dan önceki inanç sistemlerinde de tartışılan bu konuda, dinler tarihi alanında önemli incelemeleriyle tanınan Makdisî (ö.355/966), uhrevî cezanın mevcudiyetini benimsemeyen hiçbir din men­subunun bulunmadığını ve genellikle ce­zanın hak edildiği kadar devam edip bir gün sona ereceğinin kabul edildiğini söyler.Azâbın ebedî olup olmaması noktasında yapılan değerlendirmelerin, Kur’an’ın ilgili ayetlerinde geçen huld “خلد”  ve ebed “ابد” kelimelerinin sözlük anlamı dışında kazandığı terim anlamı ve yorum farklılıkları üzerinden yapıldığı görülmektedir. Özellikle mezheplerin ortaya çıktığı ve  insanlara tesir ederek görüşlerini kendi yollarına çekme çabalarının yoğun olarak  yaşandığı dönemlerde bu tarz tartışmaların hız kazandığı anlaşılmaktadır.Cehennem azâbının ebedî olmadığı fikri Mevlanâ Celâleddîn-i Rûmî (ö.672/1273), İbn Teymiyye (ö. 728/1328), İbn Kayyım el-Cevziyye (ö.751/1350) ve İbnu’l-Vezir’in (ö.840/1436) yanısıra Musa Carullah Bigiyef ve İsmail Hakkı İzmirli gibi bazı son devir âlimleri tarafından da benimsenmiştir.Ehl-i sünnet’in büyük çoğunluğu ile Mu’tezile, Şia ve Haricîler ahirette kâfirlere uygulanacak azâbın ebedî olduğu fikrini benimsemişlerdir. Ehl-i sünnet kelamcıları, اِلَّا طَرٖيقَ جَهَنَّمَ خَالِدٖينَ فٖيهَا اَبَدًا وَكَانَ ذٰلِكَ عَلَى اللّٰهِ يَسٖيرًا “(Allah onları) ancak içinde ebedî kalacakları cehennemin yoluna iletir. Bu ise Allah'a çok kolaydır.” (Nisâ, 4/169; Ahzâb, 33/65) mealindeki âyetlere dayanarak, cehennem hayatının sonsuz olduğu fikrini benimsemiş, bunun aksini savunan Cehmiye’yi bid’atçi olarak nitelendirmişlerdir.Nitekim zikredilen âyet ile birlikte yine Kur’an’da geçen : اِنَّ الَّذٖينَ كَفَرُوا وَظَلَمُوا لَمْ يَكُنِ اللّٰهُ لِيَغْفِرَ لَهُمْ وَلَا لِيَهْدِيَهُمْ طَرٖيقًا  “Şüphesiz inkâr edenler ve zulmedenler (var ya), Allah onları asla bağışlayacak ve doğru yola iletecek değildir”. (Nisâ, 4:168) âyeti, inkârcılar ve zulmedenler için azâbın ne şekilde olacağını bildirmektedir. Araştırmamızda cehennem ve azâbın ebedîliği süreciyle ilgili kavramlar, Kur’an bütünlüğü bağlamında değerlendirilmiştir. Kur’an’ı Kerim’deki âyetler, Kur’an’ın bütünlüğü içerisinde değerlendirilmeyip tek tek ele alınarak yorumlandığında herkesin kendi doğrularına dayanak bulması son derece kolaydır.Oysa Kur’an bütünlüğü içerisinde çelişkiden uzak bir kitaptır. Bu yaklaşım tarzı objektif bir sonuca ulaşılmasında yardımcı olur.