تأثیر دور آبیاری و کود نیتروژن بر صفات مورفولوژیکی، عملکرد و اجزای عملکرد ارزن (Panicum miliaceum L.)

• Main Authors: امین محمدی, سید غلامرضا موسوی, محمدجواد ثقه الاسلامی
• Format: Article
• Language: fas
• Published: University of Birjand 2017-08-01
• Series: Environmental Stresses in Crop Sciences
• Subjects: Fertilizer; Flag leaf; Height; Millet; Seed; Water deficit
• Online Access: http://escs.birjand.ac.ir/article_579_72fd1c7381087b32a4f95eaf630f91f8.pdf
• ISSN: 2228-7604; 2383-3084

مقدمه ایران با میانگین سالانه 240 میلیمتر بارندگی در مناطق خشک و نیمه خشک جهان طبقه بندی شده است. تبخیر و تعرق بالا و محدودیت منابع آبی مهمترین عوامل محیطی موثر در کاهش عملکرد گیاهان در ایران هستند.  همچنین کمبود نیتروژن بر تقسیم مواد فتوسنتزی در بخشهای رویشی و زایشی گیاه موثر بوده و می­تواند رشد و عملکرد گیاهان را تحت تاثیر قرار دهد. از اینرواین با توجه به اهمیت و نقش­های متفاوت آب و نیتروژن در فرآیندهای حیاتی گیاهان، تحقیق حاضر با هدف بررسی اثر دور آبیاری و کاربرد کود نیتروژن بر صفات مورفولوژیکی، عملکرد و اجزای عملکرد  ارزن دانه­ ای در بیرجند انجام شد. مواد و روش­ها این تحقیق به صورت کرت­های خرد شده بر پایه طرح بلوک­های کامل تصادفی در سه تکرار در مرکز تحقیقات کشاورزی دانشگاه آزاد اسلامی واحد بیرجند در سال 1388 انجام شد. کرت­های اصلی دور آبیاری در سه سطح (7، 14 و 21 روز) و کرت­های فرعی  کاربرد کود نیتروژن در پنج سطح (شاهد یا عدم مصرف کود، 50 کیلوگرم نیتروژن در هکتار، محلول­پاشی+ کاربرد 50 کیلوگرم نیتروژن در هکتار ، 100 کیلوگرم نیتروژن در هکتار و محلول­پاشی + کاربرد 100 کیلوگرم نیتروژن در هکتار) در نظر گرفته شد. بافت خاک مزرعه آزمایشی لومی و اسیدیته­ آن برابر 8 و هدایت الکتریکی 4.49 میلی­موس بر سانتیمتر بود و میزان کربن آلی ، میزان کل نیتروژن و مقدار فسفر و پتاسیم قابل دسترس خاک در عمق 30-0 سانتی متر خاک به ترتیبا 0.32 درصد، 0.08 درصد، 16.4 و 501 پی­ پی­ ام بود. در پایان تجزیه و تحلیل داده­ها توسط نرم­افزار آماری MSTAT-C انجام گردید و مقایسه میانگین­ ها با استفاده از آزمون چنددامنه ­ای دانکن در سطح 5 درصد صورت گرفت. نتایج و بحث نتایج تجزیه واریانس نشان داد که دور آبیاری به طور معنی­ داری صفات ارتفاع بوته، مساحت برگ پرچم، تعداد خوشه در متر مربع، وزن هزار دانه، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک را تحت تاثیر قرار داد. همچنین ارتفاع بوته، مساحت برگ پرچم، تعداد خوشه در متر مربع و عملکرد دانه به طور معنی­داری تحت تاثیر سطوح نیتروژن قرار گرفت و اثر متقابل دور آبیاری و نیتروژن تنها بر وزن هزار دانه ارزن معنی­دار بود. مقایسه میانگین­ها بیانگر آن است که با افزایش دور آبیاری از 7 به 21 روز، ارتفاع بوته، مساحت برگ پرچم، تعداد خوشه در متر مربع، وزن هزار دانه، عملکرد دانه و عملکرد بیولوژیک به ترتیب 36.8، 33.6، 32.9، 18.58، 44.4 و 40.1 درصد کاهش یافت. همچنین کاربرد 50 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به همراه محلول­پاشی این کود باعث افزایش 20.40، 21.9، 47.8 و 52.3 درصدی به ترتیب ارتفاع بوته، مساحت برگ پرچم، تعداد خوشه در متر مربع و عملکرد دانه نسبت به تیمار عدم کاربرد نیتروژن گردید. به نظر می­رسد تنش کمبود آب با توجه به اثرات آن بر فتوسنتز، تنفس، جذب یون­ها، متابولیسم عناصر غذایی و هورمون­ها، رشد سلولی در ساقه و برگ و در نتیجه شاخص سطح برگ را کاهش داده و همچنین باعث کاهش طول دوره گلدهی و پر شدن دانه ­ها می­گردد که در نهایت کاهش عملکرد دانه و اجرای آن را به دنبال دارد. احتمالا کاهش سطح برگ یک روش سازگاری گیاه برای شرایط کمبود آب و بقا از طریق کاهش سطح تعرق کننده است. به علاوه با افزایش کاربرد نیتروژن، سطح فتوسنتزکننده گیاه و تولید مواد فتوسنتزی افزایش یافته و بنا براین عملکرد دانه افزایش یافت.    ­نتیجه ­گیری به طور کلی نتایج تحقیق حاضر نشان داد که کمبود آب و نیتروژن عمدتا از طریق کاهش تعداد خوشه در متر مربع باعث کاهش معنی­دار عملکرد اقتصادی ارزن گردید. در نهایت نتایج تحقیق نشان داد که برای دستیابی به بیشترین عملکرد ارزن در منطقه بیرجند، تیمار دور آبیاری 7 روز و کاربرد 50 کیلوگرم نیتروژن در هکتار به همراه محلول­پاشی این کود قابل توصیه می­باشد.