“Cemiyet” Hareketinin Kuruluşu ve Siyasi Faaliyetlerine İlişkin Bazı Arşiv Kaynakları Değerlendirilmesi

• Main Author: Murtezan İDRİZİ
• Format: Article
• Language: English
• Published: Vakanüvis Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi 2018-04-01
• Series: Vakanüvis Uluslararası Tarih Araştırmaları Dergisi
• Subjects: cemiyet partisi; i̇slami örgüt; arnavutluk; cemiyet party; islamic association; albania
• Online Access: https://dergipark.org.tr/tr/pub/vakanuvis/issue/36589/415875?publisher=vakanuvis

Cemiyetin tam ismi “İslam Muhafaza-i Hukuk Cemiyeti”dir. Cemiyetin ismi kendi başına merak uyandırmıştır. Bu cemiyet fiilen Müslüman Arnavutların olduğu kadar Sırp, Hırvat ve Sloven Krallığı döneminde Müslümanlarla dini ilişki içinde olan diğer etnik azınlıkların meşru siyasi partisiydi. Bu araştırma cemiyetin kurulmasına yol açan gelişmeleri ele almaktadır. Aynı zamanda bazı arşiv kaynakları ile parlamento tutanaklarından bu siyasi cemiyetin faaliyetleri daha iyi anlaşılacaktır. Genel olarak, vahşice Türkiye’nin yerini alma, Slavlar tarafından Arnavutluk topraklarının sömürgeleştirilmesi gibi vurgulanan çeşitli problemler neticesinde, cemiyet Arnavutlar ile diğer Müslüman azınlıkların haklarını koruyan siyasi bir örgüt gibi düşünülebilir. Arnavutlardan toprak gaspı ve bu toprakların Sırp göçmenlere verilmesi bir tarım reformu olarak anlaşılmıştır. Ancak buna ilaveten, ana dilde eğitim yasağı sıkı bir şekilde uygulanıyordu ve Sırpça günlük kullanımda resmi lisandı. Ayrıca, Arnavutça gazete ve dergi basımı yasaktı. Şimdiye kadar hükümet onları en sert şekilde cezalandırabilmek için Arnavutlara yönelik çeşitli tuzaklar kurmuştu.